Sevgili Klara,
Bugün, havanın sıcağından belki, elim yazmaya gitmiyor, ve yazım müthiş çirkin, buna
rağmen bir kaç kelime. Kısa. Önemli. Dün, pazartesi, öğleden sonra saat üçte, ilk kez Rodin'deydim. Atölyesinde, Rue de l'Universite 182. Sen nehri üzerinden gittim. Modelle çalışıyordu, bir kız. -Elinde kazıyıp durduğu bir şey vardı. İşini bıraktı, yer gösterdi oturmam için, ve konuştuk. İyi ve mülayimdi. Sanki onu çoktan beri tanıyordum. Şimdi yeniden görüyorum onu, ufalmış, ama daha kudretli, daha lütufkar ve daha yüce buluyordum. Alnı, limanından çıkan bir gemi gibi olan burnuyla
ortaya koyduğu şekil bakımından ilginç. Bu burun ve alında taştan bir stil var. Ve ağzı, çınlayışı hoş ve canlılık dolu bir dile sahip. Onu çok sevdim, ve bunu hemen anladım. Zamanın elverdiği ölçüde bazı şeylerden konuştuk. Sonra, çalışmasını sürdürdü, ve bana atölyedeki her şeye bakmamı söyledi. Çok şey var orada. «El» orada. «C'est une main comme-ça» dedi, ve eliyle, insanı objelerin bu elden neşet ettiğine inandıran hakim bir jest yaptı. «C'est une creation, ça, une creation». Harikulade söyledi bunu.
Daha, kil pişirme yerleri ve çeşit çeşit işler var orada. Devasa büyük, ayrıcalığı olan bir etki bu, bu büyük mahal bütün beyaz, göz kamaştıran figürleriyle bir çok yüksek camlı kapılardan dışarıya doğru bir akvaryum halkı gibi. Etki büyük, devasa büyük. Bütün bu 100 hayatın bir tek hayat olduğu görülüyor, hepsi bir tek güç ve bir tek iradenin ifadeleri. Orada olan her şey, -hepsi, hepsi. Bir yüz senenin eseri gibi. Bir iş ordusu. Anlatılmaz. Dante'nin İlahi Komedi'sindeki cehennem kapısının harika parçalarıyla tamamen dolu gulyabani vitrinleri. Ve bu zenginlik, bu daimi buluş gücü,
bu ifade haslığı, bu gençlik! İnsanlık tarihinde eşi yok bunun.
Yarın erkenden çıkacağım yine : görülecek sonsuz şey var. Ama çok da yoruyor insanı. İlkin
sayının çokluğu, her şeyin beyaz oluşu. Aydınlık pavyonda bir çok parıldayan alçı figürlerin ortasında karda gibi dolanıyorsun. Gözlerim acı veriyor, ellerim de. Bu berbat mektubu bağışla. Bugün yaşadıklarımı hemen yazmalıydım sana. Zira önemli. Hoşça kal sevgilim. Bu denli çok büyüklük bulunduğu, ve alabildiğine cesaretsiz dünyamızda ona giden yolu bulduğumuz için mutluyum. Biz ikimiz.
R. Maria
Hand of God (Rodin - 1896?)
Lou Andreas-Salome'ye:
"Çalışmayı öğrenmeliyim; çalışmak öyle eksik ki bende. ıl faut toujoun; travailler, böyle
dedi bana Rodin. Bu yüzden müthiş gerekli: sanatımın aletini bulmak. Çekicini, benim çekicimi.
Herhangi bir şekilde şeyler, nesneler yapmak durumuna gelmeliyim, plastik değil, tersine
yazarak yapılmış nesneler. Benim iş'imden çıkacak olan gerçeklikler."
"Rodin çok büyük, ve eserine çok yakın, eseriyle aynı. Bütün beklenenleri aşıyor o. Etrafında güneşin, yeryüzünün, ve tüm yıldızların döndüğü bir dünya bu, yeni bir güneş sistemi.
"Yazabilmek, tanrı bilir, heykeltraşlıktan daha az zor bir işçilik
değildir"
1903
Haziran,
Lou A.Salome'ye
Sevgili Lou,
Şimdi Rodin hakkındaki kitabımı yazdım. Ve sonra sükünet ve katiyetle, durmaksızın çalışmayı denedim. Ve şimdi bunu başaramamış olduğumu hissedersem, telaşım büyük oluyor.
Bir zamanlar Rodin'e ilk kez geldiğimde, onun, neyi bakıp gördüğünü, ve böylece farkına vardıklarından eser olarak neyi ortaya koyduğunu biliyordum : YEGANE idi bu. Ve bu ; bizzat herşeyin üzerinde olageldiği dünyadır. Eğer Rodin bir «el» yapıyorsa, bu el mekanda tek başınadır. Ve elin dışında hiç bir şeydir. Ve bu tarz, yani bakmak ve ortaya çıkarmak Rodin'de, bunu, bir zanaatkar gibi kazandığı için çok sağlam yer etmiştir. Objeyi görmek vergisine sahip olduğu için, objeyi inşa etmek kudretini kazandı. Zira bu onun büyük sanatıdır. Ve bu sanat yalnız bir işçi'den ortaya çıkabilirdi. Ve Rodin rahatça «ilhamı» reddedebilir. Onda ilham, gece ve gündüz onda zaten mevcut olduğu için vardır.
Ah Lou, başardığım bir şiirde hissettiğim herşeydekinden daha çok gerçeklik var. Ortaya
koyduğum eserde, ben bir gerçeğim, ve hayatımı bütünüyle bu gerçeklik üzerine temellendirmek
gücünü bulmayı arzu ederdim. İlk kez Rodin'e gittiğimde bunu aradım, zira farkına varmadan biliyordum ki, onun eseri günün birinde benim için örnek ve ideal olabilir. Şimdi ondan geldiğim için , eserimin gerçekleşmesinden başka herhangi bir gerçekleşme aramaya müsaadem olmadığını biliyorum. Evim orada benim, bana gerçekten yakın olan kişilikler orada, ihtiyacım olan kadınlar, büyüyen ve uzun zaman yaşıyacak olan çocuklar hep orada. Fakat bu yolu izlemeye nasıl başlıyacağım? Sanatımın hırfeti nerede ? Bu arama için yüz senelik sabır var içimde, ömrüm çok olacakmış gibi de yaşamak isterim. Nesneler bana hitap etmeye başlıyorlar, Rodin'in nesneleri,
gotik katedraldeki nesneler, antik nesneler, bütün mükemmel nesneler olan nesneler. YENİ'yi
görmeye başlıyorum, çiçeklerin sonsuz derecede çok olduklarını görüyorum, ve hayvanlardan
bana garip tarzda uyarılar geliyor. Fakat bende eksik olan şey disiplin, ve yıllardan beri özlediğim çalışabilirlik. Kuvvetim yok mu ? İradem hasta mı ? Yoksa bütün hareketlerin
gelişmesini durduran şey, içimdeki rüya mı ?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder