BİLİMSEL BİR PERİ MASALI: FREUD

https://issuu.com/aysupdf/docs/Bilimsel Bir Peri Masalı PDF

İÇİNDEKİLER

Gecikmiş Bir Saygı Sunusu 9

Konuya Giriş İçin Yazarak Düşünme Denemeleri 11

I. Bölüm: Sigmund Freud'un

"Aile Romanından Kimi Anımsatmalar

1. "Bilimsel Bir Peri Masalı" 21

2. Ensest Yüklü Bir Aile Ortamında Doğum

Tarihinden Başlayan Karmaşık Yaşam Koşulları 25

3. Freud'un Kişiliğinin "Tarih öncesi"

(Pre-Historik) Dönemi 43

4. Kişiliğinin Oluşma Sürecinde Kutsal Kitap,

Shakespeare, Goethe ve Diğerlerinin Etkisi 57

5. Kokainin Modern Psikolojiye Etkisi? 63

6. Bir Türlü Beğenilmeyen "Ufak Tefek ve Beceriksiz

Görünümlü" Koca Adayı 67

7. Bitmez Tükenmez Mektup Yazma Tutkusu 73

8. "Ateist Yahudi'nin" Günlük Yaşamı,

Batıl İnançları ve Cinsel Perhiz İçindeki

Güçsüz Adamın Cinsiyet Üzerine Savları 75

9. Paris'te Yaşanan "Charcot Şoku" 87

10. Josef Breuer ile Histeri Üzerine Çalışmaların Başlaması  93

11. Psikiyatrinin Rozette Taşı: "Anna 0" 95

12. Histeri Üzerine Araştırma Kitabının Büyük Başarısı:

13 Yılda 626 Adet Satış 111

13. Babanın ölümünden sonra yaşanan "Muhteşem

Yalnızlık ve Melankoli Dönemlerinin" Güncesi;

Kim Korkar Kendi Kendini Analiz Etmekten,

Annesiyle Trende Geçirdiği Gecenin Gizi: "Düş Yorumu" 119

14. Psiko-Arkeoloji: Truva, Pompei, Roma ve Berggasse. Schliemann-Freud Etkileşiminin Boyutları 147

15. "Küllerinin Altından Çıkan Çocukluk Arkadaşı":

Gradiva 163

16. Psikiyatr Dedektif İşbirliği,

Sherlock Holmes-Sigmund Freud İlişkileri 177

17. Psikanaliz Hareketinin "Kadınlar Kolu" 189

II. Bölüm: Sigmund Freud'un "Tarihsel Romanı"

1. Tarihsel Romana Giriş: Genel Bir Yaklaşım

Ve Günlük Yaşamın Psikopatolojisi 205

2. "Leonardo da Vinci'nin

Bir Çocukluk Anısı" Üzerine 213

3. "Babanın Öldürülmesi Gerektiğini" Kanıtlama

Çabası Olarak Yazılan Yapıt: "Totem ve Tabu" 217

4. Psikanaliz-Edebiyat İşbirliğinin Muhteşem

İki Örneği: "Karamazof Kardeşler" Romanı ve

Kafka'nın "Öyküsü" 235

5. On Yedinci Yüzyılda Kilisede İmzalanmış Bir

"Şeytan Antlaşması" 245

6. Tarihsel Roman'ın Arka Planı: Bir Yanılsamanın Geleceği,

Kültür İçinde Huzursuzluk ve Kitle Psikolojisi 255

7. Freud'un Genel Sağlık Durumu ve Sonun Başlangıcı 263

8. 'Ben Viyana'yı Terk Etmedim, Viyana Beni Terk Etti!" 271

9. Londra'daki Sürgün Günleri 277

10. Tarihsel Roman'ın Tamamlanışı; "Musa Denen Adam" 283

11. "Musa Denen Adam" ve Tektanrıcılık 293

12. Son Günler, Okuduğu Son Roman ve Son Saatler 315

Kaynaklar 321

Didik Didik Freud I

İki yıl önce Açık Radyo’da yayınlanan, Serol Teber ve Şenol Ayla’nın birlikte hazırladıkları, “Didik Didik Freud” adlı program dizisi büyük ilgiyle karşılanmıştı. Şimdi, doğumunun 150. yılı vesilesiyle, uzun süredir yapmayı istediğimiz bir işe, Didik Didik Freud’un metinlerini sitemizde yayınlamaya başlıyoruz. İlk programda Serol Teber’in söylediği gibi, 

“Freud’un yaşamı, yaşadığımız dünyayı anlamak için vazgeçilmez bir biyografi.”

Didik Didik Freud’un kayıtlarını deşifre ederek bu metinleri yayınlamamıza olanak tanıyan dinleyicimiz Işık Ezber’e teşekkürlerimizle.

3 Mayıs 2004

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız. Ben Şenol Ayla, Merhaba.

Serol Teber Ben Serol Teber, Merhabalar.

Şenol Ayla Kasım ayına kadar 26 hafta boyunca sizlerle Freud’u konuşacağız. Programımızdan önce ben sizlere Serol Teber’i tanıtmak istiyorum, çoğunuz tanıyorsunuz ama ben tekrar tanıtayım; Serol Teber nöropsikiyatr, İstanbul doğumlu özellikle vurguladığı gibi; ama çok uzun yıllardır Almanya’da yaşıyor, otuz yıla yakın zamandır. Son yıllarda tekrar İstanbul’a dönmeye ve yerleşmeye çalışıyor. Ama bir ayağı hâlâ Almanya’da, gidiyor geliyor. Çok sayıda kitabı var. En son Aralık ayında “Bilimsel Bir Peri Masalı - Sigmund Freud” adlı kitabı Okuyan Us Yayın’dan çıktı. Biz de bu kitabın etrafında, Freud’la ilgili her zaman duyamayacağımız şeyleri konuşmak istiyoruz.

Serol, ben sana önce çok klasik bir şey soracağım neden Freud?

Didik Didik Freud II

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız. Merhaba ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba ben Serol Teber.

Şenol Ayla Bugün Freud’un eğitimini didikleyeceğiz. Freud’un eğitimi nasıldı?

Serol Teber Freud oldukça çalışkan bir talebeydi öncelikle. Ama ilkokulu, ilk öğrenim dönemini Freud, evinde babasıyla birlikte geçirir ve bitirir. Bu çok önemlidir, altı çizilmesi gereken bir noktadır.

Şenol Ayla Neden?

Serol Teber Çünkü babası o zaman modern bir Tevrat basımı olan ve dinler tarihi niteliğinde yazılan Philips’in Tevrat’ı üzerinden Freud’a, Mısır ve dinler tarihini öğretir. Eski firavunlar tarihini öğretir ve burada pek çok gravür vardır. Küçük çocuk Freud, babası ile birlikte bu Mısır firavunlarını, Mısır saraylarını, yapıtlarını hem resimlerinden görerek hem öykülerinden okuyarak hazırlanır ilkokula. Ve sonra ileride yaşam öyküsünü yazarken Freud der ki; “Babamla birlikte Philips’in Tevrat’ını okuduğum zaman benim geleceğimin ana hatları aşağı yukarı belirlenmişti.” Arkeolojiye, tarihe, eleştirel yaklaşım ve büyük bir tutku Freud’da o zamanlardan ortaya çıkar. Sonra lise dönemine başlar. Lise dönemi -büyük bir şans diyelim- modern lise eğitiminin Almanya ve Almanca konuşan ülkelerde benimsendiği bir dönemdir. Şöyle ki; 1848 devrimler dönemi, artık Avrupa kıtasını daha başka türlü düşünmeye ve eğitime daha başka türlü yaklaşmaya itelemiştir. Almanya, hızla bu devrime uygun olarak yeni bir eğitim programı hazırlar. Burada amaç, antik çağlar kültürünü gençlere çok iyi özümsetmektir. Bunun için de temel motto, gençlerin Homeros’u, Sofokles’i ve Virgilius’u kendi dillerinden okuyabilmeleridir. Burada benim elimde Freud’un lisede okuduğu ders saatleri var.

Didik Didik Freud III

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız. Ben Şenol Ayla, merhaba.

Serol Teber Ben Serol Teber, merhabalar.

Şenol Ayla Bu üçüncü programımız. Geçen hafta kaldığımız yerden devam edeceğiz. Freud’un evlenmesine kadar gelmiştik. Bu hafta evliliğini ve sonrasını göreceğiz. Bu haftaki anahtar sözcüklerimiz: evlilik, teknoloji, gardırop, berber, çorap, Figaro ve mektup. Bunları kullanacağız. Serol Bey, geçen hafta konuştuğumuz gibi Freud Martha’yı evlenmeye bir komployla ikna etti. “Kurt masalı” demiştik; bir kurt masalından sonra evlenmeyi başardılar. Bu nasıl bir evlilik oldu.

Serol Teber Evet, eksik kalan bir şeyi eklemek istiyorum. Dünya tarihinde Freud’a gelene kadar, sevgilisinin ve nişanlısının arkasından bu kadar koşan, kendisine binlerce mektup yazan ve bunların da bir kısmını yayınlamak için başkalarının okumasına sunan ikinci bir dahi örneğinin olmadığı söylenir. Freud bu bakımdan da oldukça avangard bir çıkış yapmıştır.

Şenol Ayla Geçen hafta da söylediğimiz gibi, bir kısmını da kendisi sansürleyip yakmıştı değil mi?

Serol Teber Kesinlikle, binlercesini.

Şenol Ayla Binlercesini yaktı, binlercesi kaldı.

Serol Teber Binlercesini yaktı, binlercesi kaldı en azından şu anda elimizde olan, bilebildiğimiz kadarıyla 800-900 arasında mektup var. Daha hâlâ kimse tarafından okunmamış. Belki birkaç kişi hariç diyelim.

Şenol Ayla Nerede duruyor bunlar?

Didik Didik Freud IV

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programında Serol Teber ile birlikte Freud’u didikliyoruz. Merhaba, Ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba ben Serol Teber.

Şenol Ayla Bugün Paris’teyiz.

Serol Teber Ne güzel, ismi bile insanı keyiflendiriyor.

Şenol Ayla Freud’un ne işi var peki Paris’te?

Didik Didik Freud V

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programında, 5. programda birlikteyiz. Merhaba ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba ben Serol Teber.

Şenol Ayla Önemli bir konuyu bölmüştük geçen hafta, onun için kısa bir hatırlatma yapalım dinleyememiş olanlar için, çünkü onun devamını getireceğiz. Anna O vakasından bahsetmiştik.

Serol Teber Şöyle bir toplamaya çalışalım. Anna O, Viyanalı bir genç kız. 21 yaşlarında. Breuer tarafından tedavi edilmeye çalışılıyor. Çok zengin bir semptomatoloji gösteriyor. Baş ağrılarından bilinç bulanıklığına, kollarda bacaklardaki kısmi felçlere, yutkunma bozukluklarına, yataktan çıkmama hallerine kadar. Aynı zamanda babası da bir akciğer hastalığından ölüm döşeğinde yatmaktadır. Kızın babasıyla çok yakın ilişkisi vardır. Hem duygusal olarak, hem de onun bakımını da üstleniyor. Ve bu sırada babası ölüyor ve Breuer de onu hipnoz ve konuşma kürü ile tedavi etmeye çalışır. 18 aylık bir tedaviden sonra kısmen sağlığına kavuşuyor ve Breuer ile ilişkisini keser. Belki geçen hafta biz şu önemli noktayı söylemeyi unuttuk. Breuer’in, Anna O’nun tedavisini kesmesi çok apar-topar, korku içinde olur. Bunu söylememiştik.

Şenol Ayla Bu önemli galiba.

Didik Didik Freud VI: Lou Andreas Salomé

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programından merhabalar, ben Şenol Ayla.

Serol Teber Ben Serol Teber.

Şenol Ayla Freud’un hayatıyla ve kişiliğiyle ilgili didiklememize devam ediyoruz. Kadınlarda kalmıştık geçen hafta. Birçok kadından bahsettik Freud’un hayatına girip çıkan, ama şimdi çok önemli birisi var Lou Andreas Salomé.

Serol Teber Evet, nasıl başlayacağız ben de bilmiyorum. Çünkü o kadar renkli, o kadar çok boyutlu bir kadın ve kişilik ki neresinden başlansa yeridir.

Şenol Ayla Başlamış sayılırız aslında bu renkli kişiliği anlatmaya. Tarifi zor bir kadın değil mi?

Serol Teber Tarifi zor…

Şenol Ayla Kendisi zor..

Didik Didik Freud VII: Libido

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız, merhaba ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba, ben Serol Teber.

Şenol Ayla Geçen hafta bıraktığımız yerden devam ediyoruz. Geçen haftayı kısaca toparlayabilir miyiz?

Serol Teber Evet, şöyle bir toparlamaya çalışayım. Geçen hafta Freud’un aile romanının yazılışına biraz daha yakından bakmaya başlamıştık. 1880 – 1900 yılları arasında geçirdiği yoğun psişik bunalım dönemlerini, büyük yalnızlığını, muhteşem yaratıcı melankolisini tartışmaya çalışmıştık. Freud daha Paris’teyken ilk şoku yaşamıştı, hem Charcot’nun kişiliğinin getirdiği büyük şok, hem de Paris kentindeki kültür şokunu. Viyana’ya döndüğünde kriz öncesi kriz diye tanımlanan çeşitli psikosomatik reaksiyonlar göstermeye başlamıştı, kalp bölgesinde lokalize olan sancılar, taşikardi, kronik kabızlık, solunum bozukluğu, uykusuzluk, ölüm isteği gibi. 1893 yılında iyice çözülme dönemine gelir onun psişik yapısı. Buna göre yeni bir kriz başlar. Kendisine sigarayı bırakması önerilir, fakat kabul etmez.

Didik Didik Freud VIII: Musa

Şenol Ayla Merhaba, ben Ben Şenol Ayla. 94.9 Açık Radyoda Didik Didik Freud programındayız. Serol Teber Ben Serol Teber merhaba.

Şenol Ayla Geçen hafta bir mektupta kalmıştık. Freud’un babası ölmüştü, bundan sonra 15 Ekim 1897’de arkadaşına yazdığı bir mektuptan söz etmiştik. .

Serol Teber Evet, Freud mektubu yazdığı günlerde, Kışkırtma Teorisi’nden Oidipus Kompleksi teorisine geçmek üzereydi. Bu mektubun önemi çok büyük, kişisel bir mektup. Freud’un başı sıkıştığı zaman arkasını dayayacak bilimsel kitaplar ya da felsefe kitapları okumaktan çok, sanat kitapları okuduğunu daha önce birkaç kere söylemiştik. Bu mektup bunları doğrulayan bir nitelikte. Freud babasını yitirdikten sonra, kendi analizinden elde ettiği bilgilerin sonuçlarını ortaya koymadan önce, edebiyattan destek aramıştır ve bu konuda güvenebileceği en güçlü kaynak Shakespeare olmuştur. Ayrıca Shakespeare’in, Hamlet’i, babasının ölümünden çok kısa bir süre sonra yazdığını anımsadığında, onda psikanaliz ile edebiyatın ve sanatın yakın işbirliği fikri daha da yoğunlaşmış, Freud kendini daha güçlü hissetmiştir, bir aşama sıçrayabilmiştir. Freud’un 15 Ekim 1897 tarihinde, Fliess’e yazdığı mektup şöyledir. Burada ünlü “Hamlet kararsızlığı”, adını verdiği, bu şekilde betimlediği duygu ve düşüncelerini anlatmaya başlar; “Kendi kendine dürüst olmak iyi bir yöntemdir. Aklıma, genel değeri olan tek bir düşünce geldi. Anneye âşık olmayı ve babayı kıskandırmayı kendimde de buldum. Bunu erken çocukluk için genel bir olay olarak kabul ediyorum. Aklın yazgı koşuluna yönelttiği tüm eleştirilere karşın, Kral Oidipus’un etkileyici gücü anlaşılıyor. Aynı şeyin Hamlet’in hikâyesinin temelinde de olup olmayacağı öylesine aklımdan geçti. Shakespeare’in bilinçli bir niyeti olduğunu düşünmüyorum. Tersine içinde bilinçdışının, onun kahramanının bilinçdışını anlatıp dramı yazmaya teşvik ettiğine inanmayı tercih ediyorum. Hamlet, ‘Vicdan hepimizi korkak yapıyor’ sözünü nasıl gerçekleştiriyor? Sarayındaki insanları hiç düşünmeden ölüme gönderen ve Leartes’i hiç çekinmeden aceleyle öldüren kendisi, amcasının babasını öldürmesinin intikamını almaktaki kararsızlığını nasıl açıklıyor? Annesine olan tutkusu yüzünden, babasına karşı aynı eylemi yapmak istemiş olmasının karanlık anısının ona çektirdiği eziyetle, daha iyi nasıl yapılabilir, ‘ve hepimize hakkıyla davranılacak olsa kırbaç yemekten hangimiz kurtuluruz.”

Didik Didik Freud IX: Psikanaliz ve Arkeoloji

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız, merhaba ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba, ben Serol Teber.

Şenol Ayla Kaldığımız yerden Freud’a devam ediyoruz. Geçen programda psiko-arkeolojiden söz etmiştik. Freud’un arkasını dayadığı tarih ve arkeolojiden yola çıkmıştık. Şimdi bunu da ayrıntılı göreceğiz. Psiko-arkeoloji ne demek, önce bu kavramı açıklayabilir miyiz?

Serol Teber Evet, zannediyorum Freud’u ve psikanalizi anlamak için bu kavram hayati önem taşıyor. Freud’un kişiliğinin evrim sürecinde geçirdiği aşamaları anlamak açısından, onun İtalya, ama özellikle de Roma gezileri çok önemli aşamalardır. Düş Yorumu’nu yazana kadar Freud birkaç kez İtalya’ya gitmiş, ama Roma’ya gitmeden, Roma’nın 80 km doğusunda Trasimeno kasabasında kalmış. Tıpkı Hanibal’in yaptığı gibi -burada şeytani bir refleksle hareket eder- orada kalır ve Roma’ya girmez. 1900 yılında Düş Yorumu yazıldıktan sonra Roma’ya girecektir ve hayran olacaktır. Roma’nın arkeolojisini daha yakından görme olanağını bulacaktır. Şimdi bugünkü konumuza biraz daha yaklaşacak olursak, psişik yapılanmaları kolay kavranabilir örneklerle anlatabilmek zorunluluğunun bir sonucu olarak, pek çok denemelerden sonra en çok başvurulan metafor arkeoloji olmuştur.

Didik Didik Freud X: Freud ve Sherlock Holmes

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız, merhaba ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba, ben Serol Teber.

Şenol Ayla Epey bir zamandır Freud’u didikliyoruz, bugün tekrar devam edeceğiz kaldığımız yerden.

Serol Teber Hatta Sherlock Holmes’ün büyüteciyle.

Şenol Ayla Artık ekipmanımız da tamam. Didiklemeye ve yakından bakmaya devam ediyoruz. Sherlock Holmes’ü özellikle kullandın aslında değil mi?

Serol Teber Evet, psikanaliz ile dedektif ilişkisi ya da Freud- Sherlock Holmes benzerliği ya da paralelliğini didiklemeye çalışacağız.

Didik Didik Freud XI: Freud ve Din

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da, Didik Didik Freud programında tekrar beraberiz. Merhaba, ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba, ben Serol Teber.

Şenol Ayla Freud’un romanına kaldığımız yerden devam ediyoruz. Ailevi romanını bitirmiştik, tarihsel romanına başlamıştık, şimdi devam edeceğiz. “Günlük yaşamın psikopatolojisi” terimini çok kullanacağız, bunu kısaca tekrar açalım mı, ne kastediyoruz bunu söylerken?

Serol Teber Evet, Freud’un, Günlük Yaşamın Psikopatolojisi adlı, çok önemli bir yapıtı var. 1901 yılında yazdığı ve 1904’te 2. baskısında tam şeklini alan büyük bir yapıt. Düş Yorumu’ndan sonra ilk açılım. Burada Freud, tam da kitabın adından anlaşıldığı gibi, günlük yaşamımızda ağzımızdan kaçırdığımız bazı sözler, davranışlarımız, kekelemelerimiz, sürçülisan etmelerimize değiniyor. Bugün bizim değinmek istediğimiz asıl bölüm, kitabın 12. bölümündeki batıl inançlar ile nörotikler arasındaki kimi bağlantılar hakkındaki bölüm. Bunun arkasından büyük bir senfoni, kitaplar dizisi gelecektir diye bekleriz. 41 yaşından sonra ölümüne değin son yazacağı ‘Musa Denen Adam’ ve ‘Çok Tanrılı Dinler’ kitabına kadar Freud, bir yanda terapi konusundaki yapıtlarını üretirken, diğer yanda da ikili bir kulvarda koşar. Öbür yandan da birbiri ardına kültür eleştirisi üzerine çok önemli yapıtlar sunmaya, yazamaya başlar. Bugünden başlayarak onun daha çok kültür eleştirmeni gözüyle değindiği kitapları anımsatacağız. Terapi üzerine yazdıklarını pek çok kişinin bildiğini farz edeceğiz ya da arada yeri geldiği zaman kısaca değineceğiz. Burada insanın gönlü başka bir şey çekiyor, 10 saate yakındır biz Freud’un ailevi romanı üzerinde konuşuyoruz. “Neden tarihsel roman?” diye sorarsak, “tarihsel roman” sözcüğünü Freud kendisi kullanmıştır. 1938’de yazılıp, basılan son kitabı Musa Denen Adam’ı yazmaya başlarken Freud “tarihsel roman yazıyorum” diye başlamıştır. Fakat bir süre sonra, kendisinin roman yazacak kapasitede olmadığını görüp, “bunu Thomas Mann’a bırakalım, biz Musa üzerine bir kitap yazalım” diye dönmüştür.

Didik Didik Freud XIII: Viyana'da Son Günler

Şenol Ayla Freud’un ileri yaşlarına geldik, epey zamandır konuşuyoruz, artık yavaş yavaş hastalanmasına yaklaştık.

Serol Teber Evet biz galiba Freud’u biz biraz fazla didikledik ve sonunda…

Şenol Ayla Biz mi hastalandırdık?

Serol Teber Freud’un sağlık durumunu bozduk ve sağlığının ne zamandan beri, nasıl, belki de bizden önce de bozuk olduğunu konuşacağız.

Şenol Ayla Ben kendimi suçlu hissetmiyorum. Bir şey yaptıysak da…

Serol Teber Af ola. Sonun başlangıcına doğru geldik en azından.

Didik Didik Freud XIV: Londra Günleri ve Musa Denen Adam

                                                                                      

Şenol Ayla 94.9 Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız. Merhaba, ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhabalar, ben Serol Teber.

Şenol Ayla 82 yaşında Viyana’dan Londra’ya göç etmek zorunda kalmıştı Freud geçen programımızda.

Serol Teber Evet.

Şenol Ayla Şimdi o günlere geliyoruz.

Serol Teber Evet o günlere geliyoruz. Ben bu günlerle ilgili bir küçük anekdot anımsatmak istiyorum. Freud 78-79 yıl kaldığı Viyana’yı bir türlü terk edemez. Ama sonunda ayrılmak zorunda kalır ve kendisini Londra’da karşılayan arkadaşları, Viyana’yı nasıl terk ettiğini sorduklarında, o zamanlar güncel olan bir başka anekdotla yanıt verir; ünlü Titanic gemisi batmıştır  ve formel de olsa bir davası yürütülmüştür. Orada 2. Kaptan’a şöyle bir soru sorulmuştur, “Kaptan, Titanic’i ne zaman terk ettiniz?” Kaptan, hazır ol vaziyetinde, sert bir duruşla, “Sayın Yargıç” der, “Ben Titanik’in güvertesinde ayakta duruyordum. Titanik’i terk etmedim. Titanik altımdan çekildi. Titanik beni terk etti.” Freud kendisinin Viyana’dan ayrılışını bu benzetme ile karşılaştırır. “Viyana beni terk etti” der. Zaten ayrıldığı gün, daha doğrusu Adolf Hitler’in Viyana’ya geldiği gün, notlarına “Avusturya’nın sonu, elveda Avusturya” diye yazmıştır.

Didik Didik Freud XV: Musa Denen Adam

Şenol Ayla Açık Radyo’da Didik Didik Freud programındayız. Merhaba, ben Şenol Ayla.

Serol Teber Merhaba, ben Serol Teber.

Şenol Ayla Freud’un son zamanlarına yaklaşıyoruz. Son zamanlarında büyük bir eseri bitirmekle uğraşıyor; Musa Denen Adam.

Serol Teber Musa Denen Adam ve Tektanrıcılık Freud’un son büyük yapıtıdır. Son yapıtı ve arkasında çok büyük tartışmalar bırakan bir yapıt. Hatta yapıtın yazılması bittikten sonra pek çok din adamı, pek çok teolog, pek çok filozof ve meslektaşı Freud’a gelip, böyle bir kitabı, böyle bir günde, böyle bir tarihsel zaman dilimi içinde yayımlamamasını rica ediyorlar. Ama buna rağmen Freud, inanılmaz bir kararlılıkla, “bilimsel gerçekler eğer bir takım yeni doğrulara işaret ediyorlarsa, biz bir ulusun yazgısı pahasına da olsa onları söylemekten vazgeçemeyiz” diyerek, altını çiziyor yapıtının. Bu da bir tavır alış örneği. Bu yapıtın, Musa Denen Adam ve Tektanrıcılık kitabının birinci bölümü, aslında 1934’lerde Viyana’da tamamlanmıştır. Son bölümü ise 1938’de Londra’da sürgündeyken, Freud’un da son günlerinde tamamlanmıştır ve o sıralarda Freud’un en büyük amacı, ölmeden bu yapıtı tamamlayıp, yayımlanmasını görmek, hatta bu yapıt üzerine olan eleştirileri duymak ondan sonra da yaşamını noktalamaktır. Son zamanlarda artan bir hızla bu konuya eğilmesinin nedeni, dünyada hem tek tek bireylerde, hem kurumlarda, hem de ulusal düzeylerde Yahudilere karşı bir düşmanlığın oluşması ve bunun giderek, özellikle Nazi Almanya’sında izlenmeye başlandığı gibi, bir Yahudi soykırımına doğru gidişidir. Bunun altında yatan kaba politik düşünceler, tavır alışlar, ekonomik yaklaşımlar vs. önemlidir tabii, ama Freud esas bunun altındakini merak eder; insanların bilinçdışında Yahudilere karşı neden büyük bir kin vardır? Bunu irdelemeyi kendi konumuna uygun olarak önemsenmiştir, bunu tartışmaya açmıştır. Freud’un kanısına göre, her şeyden evvel Musa bir İsrailli değil, bir Mısırlıdır. Hatta Musa adı bile İbranice değildir, Koptice 'çocuk' anlamına gelir. İsminin sonundaki çift 's' harflerinden bir tanesi, Tevrat’ın Grekçe’ye çevrilmesi sırasında, Grek diline uygun olarak eklenmiştir ve oradan İbranice  gibi görülmektedir, ama gerçekte adı bile İbranice değildir. Bu bile büyük bir patırtı çıkarmaya yeter, ama bu görüşü Freud kendisi üretmemiştir. O sırada Sellin adlı Yahudi kökenli bir teolog ve tarihçinin yazdığı çok kapsamlı bir kitapta bu görüş ortaya konulmuştur ve Freud da bu kitaba pek çok atıfta bulunur. Musa’nın hikâyesi, Mısır tarihinde çok ünlü 18. Sülale dönemini -ki bu M.Ö. 1580 ile 1085 arasındaki zaman dilimidir- kapsar. 18. Sülale döneminde yaşayan 4. Amenofis, çok ünlü bir efsane yaratan bir firavundur. Tektanrılı dinlerin kaynağı aslında Mısır’da başlamıştır. Freud bunu ön plana çıkarıyor, altını çiziyor. Kuşkusuz bugün tektanrılı dinin Mısır’dan çıktığını herkes biliyor. Ne diyelim, ‘Mısır’daki sağır sultan’ da biliyor. Ama o zamanlar için bunu ön plana çıkarıp da bunun üzerinde kuramlar oluşturmak oldukça öncü bir çıkışı gerektirirdi. Freud bunun altını defalarca çiziyor. 4. Amenofis’in oluşturduğu Aton dini ortaya çıkıyor ve dağılıyor, Musa olasılıkla bu Aton dinini yayan tapınaklardan birinde çalışan bir rahiptir ve bu din karşı bir devrimle ortadan kaldırıldıktan sonra, Musa bu dini yaymak için kendisine bir grup insan arıyor, bir çeşit mürit arıyor. O sırada ortada kalmış İsrailli, Mısır’da göçmen olarak yaşamakta olan Yahudileri alıp “gelin size çok kapsamlı, çok yeni bir din öğreteyim” deyip onları Mısır’dan çıkarıyor. Ünlü çıkış. Çıkış çok önemli. Musa İsrailoğulları’nı Mısır’dan çıkarır ve ünlü kanunlarını almak için dağa çıkıp indiğinde görür ki, İsrailoğulları Musa’yı bırakmışlardır, Musa’nın dediklerine artık inanmaz olmuşlardır ve yeniden Yehova denen kendi eski tanrılarına ya da Altın Buzağı denen eski tanrılarına, Musa’nın öğretisinden daha ilkel olduğu -Musa tarafından- söylenen -biz bilmiyoruz, belki daha da ileri bir tanrıdır, daha sevecen bir tanrıdır-, eski tanrılarına dönmüşlerdir.