Huzursuzluğun Kitabı

36

H.K.

 5 Şubat 1930

Ne sıradan bir odanın dökülen duvarları, ne kendimi yabancı hissettiğim bu büronun eski masaları, ne yılların Aşağı Şehir'inde enlemesine uzayıp giden, çok gezildiği için sabit tamir edilmezlik payesini kazanmış sokakların sefilliği; ruhumun sık sık yaşadığı, yaşamın gündelik, alçaltıcı sıradanlığından doğan bunalımı yaratan bunların hiçbiri değil. Sebep her zaman çevremde bulunan insanlar, beni tanımayan ya da ancak benimle olan temasları ölçüsünde ve günlük teranelerle tanıyan insanlar - ruhumun boğazına sarılıp orada, etimde bir tiksintinin düğümlenmesine yol açanlar onlar. Hayatlarının, benim hayatımın en dıştaki katmanına paralel iğrenç tekdüzeliği, benzerlerim olduklarına içtenlikle inanmaları - sırtıma forsa kıyafetini geçiren, beni bir hapishane hücresine tıkan, düzmece bir varlık, bir dilenci yapan işte bütün bunlar. 

**

rasgele

sf. 367

Penceremden sarkmış, koca şehirdeki rengarenk yığınları seyrederken ruhum tek bir düşünceyle meşgul: Bütün samimiyetimle ölmek, hesabı kapatmak, dünyadaki hiçbir şehrin üzerinde bir daha asla ışık görmemek, bir daha asla düşünmemek, hissetmemek, güneşin ve günlerin akışını ardımda bir paket kağıdı gibi bırakmak; geniş yatağın kenarına oturup, varolmak için elimde olmadan harcadığım çabayı, ağır bir kıyafet gibi üzerimden çıkarmak istiyorum.



sf. 185


Uykum var. Boş sayılabilecek büroda saçma sapan bir işle uğraşırken gün uzadıkça uzadı. İş yerindekilerin ikisi hasta, ötekilerse başka yerde. Kendi köşesine çekilmiş olan ayakçı çocuk sayılmazsa yapayalnızım. Günün birinde saçma da olsa bir özlem duyabilmeye yönelik o şüpheli olasılığı özlüyorum.

sf 97

Birden yapayalnız kalıyorum dünyada. Manevi bir çatının tepesinden seyrediyorum bütün bunları. Dünyada yalnızım. Görmek uzakta olmaktır. Açıkça görmek, durmaktır. Tahlil etmek yabancılaşmaktır. İnsanlar bana değmeden geçiyor yanımdan. Etrafımda havadan başka şey yok. Kendimi o kadar tecrit edilmiş hissediyorum ki, üzerimdeki giysiyle aramdaki boşluğu bile algılıyorum.


Hayattaki her şey gibi ben de olduğum yerde boşuna duruyorum.

sf. 416


Hayatta gülünç, iğrenç ya da ağır zekalı görünmemize neden olan talihsiz olayları, kendi soğukkanlılığımızın ışığında, yolculuğun cilveleri olarak görmeliyiz. Şu dünyada hiçlikten hiçliğe ya da her şeyden her şeye giden biz yolcular (gönüllü olalım ya da olmayalım), yolculuğun dertlerini, arabanın sarsılıp durmasını önemsememesi gereken, sıradan seferileriz. Bu düşünceyle avunuyorum, belki kendi kendimi avutuyorum, belki de gerçekten kendimi avutacak bir şey var bunda. Ama zaten, üzerinde fazla kafa yormazsam, aslı olmayan avuntu elle tutulur bir gerçeğe dönüşüyor.

 sf 190


Bazen geceleyin uyandığımda alın yazımı dokumakta olan, görünmez eller hissederim.

sf. 226

"Nasıl da şehvet dolu...ve yüce bir zevkle, bazı geceler şehrin sokaklarında dolaşırken ve yapıların çizgilerini, farklı yapım tarzlarını, mimarilerindeki ince ayrıntıları ruhumun içiyle incelerken, kimi pencerelerde ışıklar yanarken, çiçek saksıları balkondan dışarı uzanmış - diyordum ki, işte bütün bunları seyrederken, nasıl da içgüdüsel bir hazla bilincimin dudaklarına yükselir şu kurtarıcı çığlık:

Bunların hiçbiri gerçek değil!"

sf. 190

Ey üzgün yüreğim, tanrılar dilesin de Kader'in bir anlamı olsun!

Ya da Kader dilesin de tanrıların bir anlamı olsun!

sf. 138

Kendi payıma, dünyadan şikayetçi değilim. Evren adına bir itirazım da yok. Karamsar sayılmam. Acı çekerim ve şikayet ederim, ama acı çekmek genel bir kural mıdır, insanın doğasında mı vardır, bilmem. Öyle ya da değil, bilsem ne olur, bilmesem ne olur?

Acı çekiyorum, ama bunu hak edip hak etmediğimi bilmiyorum.(Kovalanan bir ceylan)


Karamsar değilim, hüzünlüyüm.

sf. 221

Hayal kurmak, neye yarar?
Ne yarattım kendimden? Hiç.
Gece'de tinselleşsem (...).

Dış çizgileri olmayan iç-heykel, asla kurulmamış dış Hayal.

sf. 304


Dostluğa az da olsa yeteneğim vardı, ama hiç dostum olmadı, ya beni hayal kırıklığına uğrattılar ya da dostluk kavramı düşlerimin bir hatasıydı. Hep insanlardan uzak yaşadım, yalnızlığım arttıkça da kendimi daha iyi keşfettim.

...

Kendim için kimim ben? Hissettiğim şeylerden biri sadece.

Dış dünyanın varlığı sahnede oynayan bir aktörün varlığına benziyor: Varolduğuna şüphe yok, ama kesinlikle bambaşka bir şey olarak.

...

Pahalı bir puro yakıp gözlerini kapamak - zenginlik diye işte buna derler.

...

Romantizm ve Yücelik

Caspar D. Friedrich - Wanderer above the Sea of Fog 1818

XVIII. yüzyıl yeni manzaralarla ve yeni adetlerle karşılaşmaya can atan gezginlerin çağıydı; bu tutkunun nedeni, daha önceki yüzyıllarda olduğu gibi fetih değil, yeni keyifler ve yeni heyecanlar tatmaktı. Bu merak egzotik, ilginç, tuhaf, farklı ve şaşırtıcı olandan alınan zevkin gelişmesine yol açtı. Bu dönem, "dağların şiirselliği" olarak adlandırabileceğimiz bir akımı doğurdu: Alp Dağları'nı aşacak kadar cesur  gezgin, aşılmaz zirvelerin, sonsuz buzulların, dipsiz yarların ve sınırsız toprakların karşısında hayranlığa düşüyordu.

Daha XVII. yüzyıl sona ermeden, Thomas Burnet, Telluris Theoria Sacra'da dağların deneyimi'nde insan ruhunu Tanrı katına yükselten bir sonsuzluk iması, büyük düşünceler ile tutkular yaratabilecek bir şey gördü. XVII. yüzyılda, Shaftesbury Kontu Moral Essays adlı eserinde yalçın kayalıkların, nemli mağaraların, yarların ve çavlanların, vahşi hayatın zarafetini taşıdıkları, gerçekten, doğayı ifade ettikleri için, hayranlık uyandırdıklarını, krallara layık bahçelerin "gülünç sahtelikler" olarak tanımladığı güzelliğinden daha ihtişamlı olduklarını anlatır.   

Romantik duyarlılığı besleyecek olan bu fikirler daha sonra XVIII. yüzyıl boyunca çeşitli yazarlarca ele alınıp, farklı yönlerde geliştirildi. Schiller için Yücelik, tıpkı mantıklı doğamızın kendini tüm kısıtlamalardan bağımsız ve hepsinin üzerinde hissettiği gibi, fiziki doğamızın da kendi sınırlarının farkına vardığı bir simgenin varlığıdır. Hegel içinse Yücelik, olgular alanında böylesi bir ifade için uygun görecek bir unsur bulunmaksızın sonsuzluğu betimleme girişimidir.

Daha önce belirttiğimiz gibi, Yücelik kavramı, sanat hakkında değil de, doğa hakkında hissettiğimiz bir deneyimle ilgili olduğundan, tümüyle yeni bir yoldan yerleşir. Bir dizi sanatçının Yücelik kavramını sanatlara uygulamaya çalışmasına rağmen, romantik duyarlılık kendini bir sorunla karşı karşıya buldu: Doğanın gösterilerine tanık olurken duyduğumuz yücelik izlenimini nasıl ifade etmeli? Sanatçılar bu sorunu çeşitli yönlerden çözmeye çabaladı, fırtınalar, uçsuz bucaksız büyüklükler, görkemli buzullar ya da ölçüsüz tutkular hakkında yazılar yazıp resimler çizdiler, hatta besteler bile yaptılar.

Mesela Friedrich tarafından yapılmış ve insanları Yüceliği hayranlıkla izlerken gösteren resimler vardır. Burada insanlar, onlara değil de onlardan bakmamızı, kendimizi onların yerine koymamızı, gördüklerini görüp doğanın görkemli manzarasında kendimizi onlar gibi önemsiz hissetmemizi sağlayacak şekilde, sırtlarından çizilmiştir. Bütün bu resimlerde sanatçı, bir Yücelik anında doğayı çizmekten çok (bizim de katkımızla) Yücelik karşısındaki deneyim'i ifade etmeye çalışmıştır.    

Umberto Eco 

boy

Rüzgara İzin (Rene Char)

Buradaki Rüzgara izin senin üstünde aynı etkiyi yapacak mı -o denli iyi bir çeviri mi- bilmiyorum, pek de sanmıyorum sevgili okur; ama ben o gün sanki bir kapıdan geçtiğim, anlatılmaz bir şeylere dokunduğum, bir tılsım ya da büyüyle, doğruca söylemek gerekirse büyük bir şiirle karşı karşıya olduğum duygusunu çok güçlü bir biçimde almıştım. Arkası kendiliğinden geldi. Özellikle de yine babamın önerdiği bir kitabı, Georges Mounin'in Avez-vous lu Char (Char'ı Okudunuz mu?) başlıklı denemeler derlemesini okuduktan sonra bu ozanın dünyasına git gide daha fazla girdim. Char sevdiğim yabancı ozanlar arasında baş köşeye oturdu. Sanırım bugün de orada olduğunu hiç duraksamadan söyleyebilirim. Çok sonraları edinebildiğim Pleiade baskısı Tüm yapıtları, şiire gereksinim duyduğum zaman ilk el attığım, sayfalarını karıştırıp bugün de aynı heyecanla okuduğum ender kitaplardan biridir. Özellikle, tüm modernliğine karşın onu bir Provence şairi, "Güneyli" bir ozan yapan şeyler (ki şiirlerini okurken bunları siz de hemen duyumsayacaksınız) onu bana, bir okur olarak benim şiir dünyama daha da yaklaştırdı. 

Samih Rifat

Rüzgara izin 

Köyün yamaçlarına kamp kurmuş mimoza ağaçlı tarlalar vardır. Toplama zamanı oralardan uzakta, kolları gün boyu kırılgan dallarla uğraşmış bir kıza rastlarsınız ara sıra. Alabildiğine güzel kokulu bir karşılaşmadır bu. Işıltı çemberi kokudan bir lambaya benzeyen kız, sırtı batan güneşe dönük, yürür gider.

Onunla konuşmak bir kutsallığı çiğnemek olur. 

Otları ezen bez çarıklarıyla yol verin geçsin. Kim bilir, belki de dudaklarının üstünde bir sanrı gibi, Gece’nin nemini görebilirsiniz!

Heat Soundtrack (Terje Rypdal)

http://kaotikbenlik.blogspot.com.tr/2013/02/heat-hrsz-polis-melankolisi.html

Ölüm (de)

Ama ölümden ürkerek

kendini çoraklaşma karşısında 

saf haliyle koruyan yaşam değil,

ölüme katlanarak

kendini onun içinde elde eden

yaşamdır, tinin yaşamı.

Tin, kendini

mutlak kopmuşlukta bulmakla

kazanır ancak,

kendi hakikatini.

(Hegel)

Yaşam, yitim acısıdır.

Yaşamak, yitirmenin

acısını çekmektir.

Ölüm yitmekse,

yaşam da yitirmektir

Yaşamak, yaşamın nasıl

tükendiğini yaşamaktır.

Yaşam yıkımsa,

yaşamak yıkmaktır.

Ölüm bitmekse,

yaşam tükenmektir.

Yaşam yitirmekse,

birlikte yaşamak,

yitirtmektir.

Ölüm yaşantısıdır bizi yaşatan. Yaşamını gereğince yaşayan insan için, zorunlu tek yaşantı, hep hüzündür. Bizi yaşatandır, hüzün: hüzün yaşamın nasıl dopdolu, ama nasıl da bomboş -gelip geçici, bitici, sonlu - nasıl ölümlü olduğu yaşantısı...

Oruç Aruoba'nın De ki işte kitabının 

Ölüm başlıklı metninden

*L.H.O.O.Q.

Marcel Duchamp, 1919

*"kızın yakıcı kalçaları var"

Bir hareket, bir tavır, bir kafa tutma, bir ters yüz etme, bir silip süpürme, bir yerinden oynatma, bir zedeleme, bir çizme, bir hiçe sayma, bir hiçten sayma, bir hiçleme ve hepleme, bir höstleme, bir hoştlama, bir örseleme, bir sallama silkeleme sarsma, bir yere tükürme, yüze tükürme, yüzünüze tükürme, bir şarap çanağına tükürme, bir nanik, bir nah, bir 'tir git, bir yaylan bakalım, bir ıslık, bir nara, haeeyt, hoop, ala ala hey, beyler ilerleyin arkada boş yer var, bir sağdan gidin cüzdan bulun, bir ince osuruk, bir sert varta, bir kıçına tekme, bir burnuna parmak sokma, bir pandik, bir istiklal marşını tersten söyleme, bir amuda kalkma, bir yan yan, dik dik, ters ters bakma, bir omuz atma, bir çelme takma, bir kulampara kündesi, bir taş atma, bir tane daha taş atma, bir taş koyma,  bir kanırtma, bir narkozsuz diş oyma, bir itip kakma, bir başından geçirme, bir taşak geçme, bir kevgirleme, bir oturtma, bir yerinden etme, bir şişleme, bir eşeğe ters bindirme, bir hırpalama, bir pestilini çıkarma, bir tiye alma, bir boru döşeme, bir kan kusturma, bir burnundan kıl alma, bir teneşir paklatma, bir muz kabuğuna bastırma, bir dört numara matkapla oyma, bir canından bezdirme, bir karakumun yüzüne geyirme, bir piç etme, bir şapkayı arkadan itip keli gösterme'dir DADA.

enis batur

Yazmak

"Sizin de değindiğiniz gibi, 'hiçbir şey

yapmama' zevkinden yoksunum bütünüy-

le. Elimde bir kitap tutmuyorsam, ya da bir

kitap yazma düşü içinde değilsem, anırası

bir sıkıntı duyuyorum. Hayata gelince, an-

cak yan çizildiği takdirde, olmadı karışık

zevklere saparak dayanılır kılınabilir gibi

geliyor bana... o da bir işe yararsa tabii!"

Gustave Flaubert

Louise Colet'ye Mektup

Yazmazsam çıldırırdım, denilmiştir. Yazmazsam hastalanırdım, yazmazsam ölürdüm de. Hastalanmak ya da çıldırmak, korkunun beslediği birer varsayımdır. Doğru olabilir bütün bunlar: Yazan-insan, yazmasa hastalanabilir, çıldırabilir gerçekten de. Yazmak, kurtulmak mıdır? Bazen kurtuluş, bazen de ertelemedir belki. Yazın tarihleri, yazmanın hastalığa, çıldırmaya engel olamadığı örneklerle doludur. Bir de yazmanın hastalığa, çılgınlığa dönüştüğü durumlar vardır. Demek ki bir kesinlikten söz edemeyiz burada.

Yazmasam ölürdüm, bana gerçeksi (vraisemblable) bir ifade olarak görünmüyor. Ölmemek için yazmak bir çıkış oluşturabiliyorsa, ölmek istenmiyor demektir. Yazın tarihleri, yazdıkları halde ölmüş, daha doğrusu ölümü seçmiş şairler ve yazarlarla donanmıştır. Ölmeyi isteme noktası, yazının oyalayamama sınırını gösterir. Demek ki yazmak, henüz o noktaya gelmediğimiz için ölümün yerini tutabilmektedir - burada bir değiş tokuştan dem vurmak elde değildir.  

Yazmasam oynardım, diyeceğim bense. Birini yapmıyor olsaydım ötekini yapardım, anlamı çıkıyor hemen: Yazmak yerine oynamak, kısacası. Oysa, tamı tamına söylemek istediğim değil bu: üzerine misyon, misyonlar yüklenmemiş, kendisi için seçilmiş Yazı, aslında oyun'dur düpedüz: Yazmasam oynardım, çünkü: Yazıyorum, yani oynuyorum.

Yazı'nın bir ereği olduğuna inananların itkiyle karşılayacakları bir denklem kurduğumu biliyorum. Beni bu yaklaşıma Yazı'nın ve Oyun'un anlam depoları getirdi. Yazarken, yazdıkça yıldan yıla Yazı'nın oluş ve varoluş biçimlerine baktım durmadan: Kalan nasıl ve ne kadar kalmıştır, kaybolan nasıl ve neden kaybolmuş - bunu kimse bilmiyor. Yazarken, Zaman geçip gidiyor ve sonun da kalmıyor, bitiyor: yazı da Hayat da. Zaman var mı, geçiyor mu sahiden de, bitiyor mu? Bir gün hiç Zaman kalmayacak; Fizikçiler ve Biyologlar bizim de yerküre gibi yokolacağımızdan eminler: Yazı da kalmayacak, el de. Anlam verdiğimiz her şey anlamdan yoksunsa, bu yoksulluk karşısında yapılabilecek en anlamlı iş, oynamaktır.

Oyun, her seferinde anlamı ve anlamsızlığı içiçe geçirerek, bir sonsuz tekrar ve sonsuz farklılık aynası çıkarır karşımıza. Bana oynamak, öteden beri tek anlamlı oyalanma biçimi olarak göründü; bu katlanılması çok güç, anı geldiğinde de olanaksız hayata ve orada bizi bağlayan bütün diğer fiilleri besleyen "yaşamak" fiiline karşı hepimiz birer "yapay" hayat ve dünya yaratırız - sürebilme adına. Çocuğun oyun dünyasında kendisiyle bir başkasıymış gibi ilişki kurduğu, dolayısıyla kendisinden uzak durmayı seçtiği hali büyüyünce de korumanın yoludur oynamak. Neden en anlamlı yol, sorusuna gelince: Acı, ağrı, coşku ötekine, bizdeki ötekine daha yoğun biçimde transfer edilebildiği için.

Her şeyi olabildiğince oyun kılmak eldedir.

Yazı'yı Oyun-yazı kılmak da. 

Noksan'dan

 altı sayfa

Poetik Mercek

Yaklaşık kırk yıldır şiir yazıyorum, şair olduğumu söylemem hiç, "yazı adamıyım" der geçerim, şairliğin toplumsal bir statü sayılmasını en hafifinden yadırgarım. Şimdi, burada, yeri geldiği inancıyla söyleyebilirim ama: Kırk yıldır bir şair olarak yaşadım, yaşıyorum; hemen her an, ne yapıyor olursam olayım, gözümün dibinde poetik bir mercek öyle yürür, dururum - ara sıra büründüğüm bir hal değildir bu.

Ne demeye gelir gözümün dibinde poetik mercek, yaşamak? Dünyayı ve hayatı temelde bir biçimde, bir başkasında değil, algılamak, o ayarı içleştirip geçip gitmektir Zaman'ın, Uzay'ın ortasından; dolayısıyla, sizin gibi olmayanlara göre biraz daha kenarda konum almış, seyredersiniz. Ötekilerin boyutları, duruşları, en düzünden en gelişkinine bir düzyazı akışına bağlıdır ya, kimse birini öbüründen üstün bulduğumu sanmasın -farklıdır, hepsi bu.

Poetik merceği şairanelikle, şair edasıyla, şiirsel ifadeler kullanmakla bir tutmamak gerekir. Hiç şiir yazmamış birinde (sözgelimi Walter Benjamin'de) yerleşiklik kazanmıştır da, Tanrının günü mısralar yumurtlamadan edemeyen, öyle nam salmış pek çok "şahir" de (Desnos'un "pohete"ine gönderiyorum) hiç görünmez, görünmeyebilir o mercek. "Şiirsel an"ı olağanüstü bir günbatımı sahnesinde yakaladığını sananlara sık sık rastlıyoruz - onlar, aniden açılan bir pencerenin çıkardığı sesten etkilenmeyenlerdir. "Hayret", oysa, etmeye hazır yaşama biçiminde derin varlığını sürdürür.

Üstüste iki sigara eşliğinde, kah burada, kah ötede, durduğum yerden ayrılmaksızın Dünya'nın içinde oturdum bu sabah. Bütün anların arasından biriki şiirsel an mı yontmaya çabalıyordum, hayır: Her an şiirseldir, bir cepheden bakıldığında, hiçbiri olmayabilir, başka bir cepheden. Benimkisi, kenara çekilmekti.

(bkz: fernando pessoa - şiir)

Batur, Enis

KANIT
(Selim aytaç'ın bir fotoğrafı üzre)

Bu fotoğraf,
kurduğum bir cümlenin ("Mimarlık yapılamayacak kadar önemli bir meslek")
attığım bir başlığın ("Bir başka tekniğin hikayesi),
otuz yıldır çatıp çözdüğüm, sonra yeniden çattığım bir metnin (Kulübe - Mimarın Düşü)
kanıtı, benim gözümde.
Bir fotoğraf
bir cümlenin, başlığın, tasarının nasıl olur da kanıtı sayılabilir
diye soran(lar), soracak olan(lar) çıkabilir, işte tam da orada, (burada) göründüğü gibi:
Herşey aslında bir kavuşmanın ayrışımı.

(Bizim) Sokağın Gizemi ve Melankolisi

 

Ölüm

Ölmeyi öğreteceğini vaat eden bilgelikler ve ölümü nasıl düşünmemiz gerektiğini bilgiç bir tavırla söyleyen felsefeler beni biraz sinirlendirir. Benim için, bizi "ona hazırlayan" şey, ne olduğu hiç de önemli değil. İnsan ölümünü hazırlamalı ve düzenlemelidir, onu parça parça üretmeli, hesaplamalı, hatta en iyisi, ölümün harcını kendi karmalıdır; tasarlamalı, seçmeli ve bunun için fikir danışmalıdır; izleyici olmayan  bir eser yaratabilmek için, ölümünün üzerinde çalışmalıdır insan; yalnızca kendim için yarattığım ve ancak yaşamımın sürdüğü son saniyelere dek var olabilecek bir eser. Yaşamayı sürdürenler, intiharın çevresinde yalnızca içler acısı bir yalnızlığın ve beceriksizliğin izlerini, karşılıksız kalmış haykırışları görürler mutlaka. "Neden?" sorusunu sormaktan kendilerini alamazlar. Oysa intiharla ilgili olarak sorulmaması gereken, tam da bu sorudur. "Neden mi? Neden olacak, yalnızca istediğim için tabii." İntiharın, ardında cesaret kırıcı izler bıraktığı doğrudur. Ama bunun sorumlusu kim? İnsanın, ağzından mosmor sarkan diliyle mutfakta kendini asmasını keyifli bir iş mi sanıyorsunuz? Ya da gaz musluğunu açmak üzere banyoya kilitlenmek? Ya da bir süre sonra köpeklerin başına toplanıp koklayacakları, küçük bir beyin parçasını kaldırımda bırakmak? Ben intihar sarmalına inanırım: İntihar adayları, içine itildikleri tüm o iç karartıcı şeyleri (intihar etmiş olanları tümüyle bir kenara bıraksak bile -tüm o polisleri, itfaiyeyi, apartman kapıcısını, otopsiyi ve bir sürü başka şeyi) düşündükleri zaman, aralarından pek çoğunun kendilerini küçük düşürülmüş hissedecekleri kesindir; o zaman, bunları daha fazla düşünmek zorunda kalmaktansa ölmeyi yeğlerler.

İnsan dostlarına öğüdüm: Eğer intihar eden insanların sayısının azalmasını gerçekten de istiyorsanız, o halde yalnızca sakin,  aklı başında ve kararsızlık duymayan insanların bu işi yapmasını sağlayın. İntihar, onu belki de eline yüzüne bulaştırarak sefil bir şey haline sokacak olan mutsuzluk müptelalarının eline bırakılmamalıdır. Ne de olsa mutlu olanların sayısı, mutsuzlara oranla çok daha az.

Hervé Guibert. Michel Foucault, 1981

Ölümle uğraşmaya değmez, çünkü hayatla hiçlik arasındaki ölümün kendisi aslında hiçbir şey değildir denildiğini duymak, bana her zaman çok garip gelmiştir. Tam da bu azıcık şey uğruna riske girmeye değmesi gerekmez miydi o halde? Ölümden bir şey, hem de iyi bir şey yaratabilmek gerekmez miydi?

Bir sürü zevki harcadık kuşkusuz, çok sıradan zevkler uğruna başka zevkleri elimizden kaçırdık - dağınıklığımızdan, tembelliğimizden, ya da düş gücümüzün kıtlığından, hatta belki de yeterince inatçı olamadığımız için, baştan aşağıya tekdüze, bir sürü zevkimiz oldu. Ama neyse ki, asla tekrarlanmayacak o eşsiz an elimizde hala: Herşeyden önce onunla uğraşmalıyız; hem de kendimizi huzursuz etmek, ya da yeniden bir kesinliğe kavuşmak için değil, onu sınırsız bir zevke dönüştürmek için. O anın -hiç ara verilmeksizin, ama hiçbir kaderciliğe de sapmadan sürdürülen- sabırlı hazırlığı tüm yaşamı aydınlatacaktır. İntihar şenliği ya da intihar sefaleti gibi sözler yalnızca kaba birer slogandır; bunun çok daha ayrıntılı düşünülmüş ve tasarlanmış biçimleri var.

Amerikan kentlerinin caddelerindeki "funeral home"ları gördüğüm zaman, yalnızca o dayanılmaz bayağılıklarından ötürü (sanki ölüm düşgücünün tüm kıvılcımlarını söndürmek zorundaymış gibi) sıkılmıştır canım, bu yapıların yalnızca ölüler ve yaşadıkları için mutluluk duyan insanlar tarafından kullanılmasına da üzülüyorum. Yeterince parası olmayanlar için ya da uzun uzun tasarlamaktan yorularak sonunda tamamiyle standartlaşmış yöntemlere başvuranlar için, Japonlar'ın cinselliği düşünerek kurdukları ve "Love Hotel" diye adlandırdıkları o fantastik labirentler neden hiç yapılmaz? Sonuçta bu insanlar, bize oranla intihardan çok daha fazla anlıyorlar.

Eğer günün birinde Tokyo'daki Chantilly'e gitme fırsatı bulursanız, o zaman ne demek istediğimi anlayacaksınız. İnsan, coğrafyası ve haritası olmayan yerler bulunabileceğini seziyor orada; tüm kimliklerinden kurtularak, isimsiz ortaklarla birlikte - düşünülebilecek en saçma dekorların ortasında - ölmek fırsatını  yakalayabilmek üzere gidilen yerler olabileceğini seziyor... Öyle bir yerde belirsiz bir süre geçirebilir insan; saniyeler, haftalar, hatta aylar; ta ki elinden kaçırmaması gerektiğini, görür görmez anladığı bir fırsat, buyurgan bir açıklıkla belirene dek: Böylesi bir fırsat, çok zararsız bir zevkin biçimsiz biçimini gösterir.  

Foucault

bryan

Homer's Phobia (Season 8, Episode 15)

Homer: - That John is the greatest guy in the world.

We got to have him and his wife overfor drinks sometime.

Marge: - Mmm, I don't think

he's married, Homer.

- Oh, a swingin' bachelor, eh? Well, there's lots

of foxy ladies out there.

- Homer, didn't John

seem a little... festive to you?

- Couldn't agree more.

Happy as a clam.

- He prefers the company of men.

- Who doesn't?

- Homer, listen carefully.

John is a homo-

- Right.

- sexual.

[ Screams ]

Oh, my God. Oh, my God. Oh, my God.

Oh, my God. I danced with a gay.

Marge, Lisa, promise me

you won't tell anyone. Promise me!

...

(türkçe altyazılı)

...

John:  Homer, what have you got against gays?

Homer: You know! It's- It's not usual. 

If there was a law, it would be against it.

Marge: Oh, Homer, please.

You're embarrassing yourself.

- No, I'm not, Marge. They're embarrassing me.

They're embarrassing America. They turned the navy

into a floating joke. They ruined all our best names,

like Bruce and Lance and Julian. Those were the toughest names we had.

Now they're just, uh-

John: Queer

- Yeah, and that's another thing.

I resent you people using that word. thats our  word for making fun of you

We need it!

Water Drops On Burning Rocks (2000, Francois Ozon)

- Antik Yunan'da ne olduğunu biliyor musun?..

- Antik Yunan'da ne olduğunu biliyorum...

Fasbinderr'in oyunundan Francois Ozon filmi: Kızgın taşlara düşen su damlaları...

St. John the Baptist (Leonardo)

Leonardo, Polikleitos'un Androjen denilen kuralını buldu... Androjen sanatın en üstün insan türü, kadın ve erkek olarak her iki türü de birbirine karıştırıp dengeliyor. Mona Lisa'da üstün erkeğin beyinsel gücü, ivecelikli kadının zevkiyle birleşiyor. Tinsel androjenliktir bu. Cinselliğin bir bilmeceye dönüştüğü Vaftizci Yahya'da öyledir biçimlerin karışımı...

(J. Peladan - Sanatın en üstün insan türü) 

1513

Leonardo tarzı Yüzler, inceliğin, yabanıllığın doruğundaki yapıtından o tanımsız, o yaman gizemin izleri... Belirsizlikle, hafif bir küçümsemeyle dolu ve karanlık bir yazgının gölgesinin sindiği kadın yüzleri, güzel ve tuhaf yüzler. Hem sıkıntılı hem yorgun, sabırla ve tutkuyla solgun, hem de ateşli, erkeklerin gözlerinden ve düşüncelerinden şaşkın ve esrik...

(Charles Swinburne)

Mona Lisa için:
http://kaotikbenlik.blogspot.com.tr/2013/01/mona-lisa-hic-gelmeyecek-bir-gelecek-an.html

Waiting Naked

Bir Kuş

Bir kuş ötüyor telin üzerinde
Şarkısını söylüyor bu yalın
Bu toprağa yakın yaşamın.
Seviniyor buna cehennemimiz.

Acı çekmeye başlıyor sonra rüzgar
Ve anlıyor bunu yıldızlar.

Ey çıldıranlar, yaşamaktan
Bunca derin yazgıyı.


Rene Char
(çeviri: Özdemir İnce)

Discovering Chaplin

discoveringchaplin.blogspot.com
https://www.youtube.com/Charlie Chaplin Youtube Channel

Charlie Chaplin'in Yaşamı

Ortaçağın büyük yapıtlarının, gotik katedrallerin çoğunun mimarları belli değildir. O görkemli yapıtlar, aralarında şimdi adlarını kimsenin bilmediği mimarların da bulunduğu halk kitlelerinin çabalarıyla yükselmiştir. Ben, Charlie Chaplin'i o mimarlardan biri gibi düşünüyorum. Yirminci yüzyılın sanatı olan sinemanın o görkemli yapısını milyonlarca seyirciyle birlikte buluşturan, tüm renkli yaşamına rağmen kendi bireyselliği, yarattığı tipin gölgesinde kaybolup giden bir usta.

Şimdi Şarlo ile ilk kez nasıl karşılaştım diye hatırlamaya çalışıyorum ama olanaksız. Şarlo tıpkı bisiklet ve uçak gibi, dünya savaşları ve ihtilaller, radyo- Tv ve Ay'a yolculuk gibi yaşamımıza günlük anlamda karışmış olgulardan biriydi. Şarlo hemen hemen hiç kimse için İsviçre'nin Vavey kentinde oturan, bir düzine çocuğu olan cimri ve aksi ihtiyar adam değildi. Şarlo, çağdaş -sevinç düşünce ikilisinin bir imgesi, sinema deyince aklımıza gelen görüntü idi. En azından bizim için, yani doğum yılları, ilk yarısına düşenler için bu böyleydi.

Şarlo'nun görüntüsü ile birlikte düşünemediğimiz bir olay neredeyse yok bizler için: Yoksulluk ve göçler, savaşlar, otomasyon, ekonomik bunalımlar, çılgın zenginlikler, işsizlikler, çağdaş şiddet, yani devlet, yani polis The Kid'de, The Immıgrant'da, The Great Dictator'da, Modern Times'da, City Lights'da, Easy Street'de, A Dog's Life'ta, Monsieur Verdoux'da kendi gerçek görüntülerini bulurlar.

Charles Chaplin'in sinemaya getirdiği iki büyük katkı var: Bunlardan birincisi Mack Sennet, Buster Keaton gibi öbür büyük güldürü ustaları ile birlikte, burlesk'in toplumsal eleştiri gücünü ortaya koyuşu, ikincisi ise Eısensteın ve Grıffith ile birlikte, sesli filmin henüz ortaya çıkmadığı dönemde, sinemanın görsel dilini müthiş bir etkinlikle geliştirip kullanışıdır.

Charles Chaplin, başta kapitalist Amerika olmak üzere, tüketim toplumlarının iki yüzlü ahlakını temsil edenlerin başlıca düşmanlarından biriydi. Bu toplumların sömürgen yapılarını, insanlık*dışı şiddetini, ikiyüzlü ahlakını hemen her filmiyle eleştirmiş, gag'larında birer tokat gibi yapıştırmıştı suratlarına.

Kendi yarattığı tipin vazgeçilmez özelliklerinden "badem bıyığı" benimsemesinden ötürü, Hitler için "Şarlo'nun berbat bir taklididir" diyen faşizmin en yaman düşmanlarından biri olan Chaplin, yüzyıla yaklaşan mücadelesini bitirdi. Güldürünün eleştiri gücünü ortaya koymakta ona yaklaşan biri de çıkmadı henüz sinemalarda.

Chaplin yılar önce Eli Faure ve Louis Delluc'ün yazdıkları gibi, sinemanın Shakespeare'i miydi pek bilemiyorum. Ama, örneğin 21. yüzyılın yeni bir sanatını simgeleyen biri için,  yeni yüzyılımızın Şarlo'su diyenler çıkacaktır.  

Yazı: Onat Kutlar

Şarlo'dan Kalan

"Onurlu Bir Sanat Yaşamı,

 Bir Sevgi ve Gülümseme Çizgisi"

Charles Spencer Chaplin (1889 - 1977)

Paris'te  bir süre kaldıktan sonra, karısı Oona ile birlikte Avrupa'nın çeşitli yerlerinde gezintiler yaptılar. Şöyle diyordu Şarlo:

"Ben artık bir sinema tanrısı değilim. Birtakım insanların hırslarının ve saldırganlıklarının hedefi de değilim... Karısı ve çocukları ile tatile çıkmış evli bir adamım.... Şimdi tam mutluluğun ne demek olduğunu yeni yeni anlıyorum. Hüzne çok yakın bir şey... Yani mutluluk."

Bu yolculuklardan sonra, yılbaşında, artık yerleşmeye karar verdi.

Ve Kennigton Road'ın yoksul çocuğu, 150.000 sterling ödeyerek, İsviçre'de Leman Gölü kıyısında, Corsier'deki eski Amerikan elçisine ait, 19. yüzyılda kalma bir malikaneyi satın aldı. 16. Louis stili mobilyalarla döşenmiş olan bu büyük köşkte, birçok antik eşya, müzelik tablolar, Azay porselenlerinden bir koleksiyon ve muhteşem bir kitaplık vardı.

Chaplin with family

Charlie Chaplin'in, sevgili karısı Oona ile, iki yılda bir sayısı artan çocukları ile, arada sırada kendisini ziyaret eden ve aralarında Churchill, Jean Cocteau, Ağa Han, Chou En Lai gibi ünlüler gibi konukları uzun ve sessiz yıllar geçirdiği bu "malikane"de günlük yaşamının ayrıntılarını bize sekreterlerinden biri, Isobel Peluz anlattı. New York'ta bir Kral filminin senaryo hazırlıklarına katılmak üzere angaje edilen, bir yıl sonra da çalışmanın ağırlığı ve paranın azlığı nedeniyle istifa edip Chaplin'i mahkemeye veren Peluz, şöyle diyor:    

"Bütün bir sabah çalışırdı Chaplin. Mutlak bir sessizlikte. Sessizliğe öyle dikkat ederdi ki, çocuklar penceresinin önünde oynayamazlar, üst kattaki salonda dolaşamazlardı. Sadece çocuklardan değil, köpek ve kedilerin ayağına dolaşmasından da hoşlanmazdı. Kedileri biraz daha fazla severdi. Bir de kokulardan, özellikle çiçek kokularından nefret ederdi. Odasında ve malikanesinde çiçek istemezdi. Onların kendisini boğduğuna inanırdı. Evinde "Büyük bir diktatör"dü. Her şeyle ilgilenir, en küçük detaylarla uğraşırdı. Çalışması yoğun, aralıksız, nefes aldırmayacak kadar hızlı, dramatik ve kusursuzdu. Hazırladığı ve düşündüğü her sahneyi oynardı. Derinlemesine anlamda bir komedyendi. Onun bir gün, şöminenin üstündeki saatin bronz sarkacına bir kadına sarılır gibi sarıldığını ve kırk kez "I love you... I love you.." dediğini hatırlıyorum. Ben de arkasından koşturarak bu kırk cümleyi stefano etmek zorundaydım. Sonra bahçeye fırlıyordu. Ben de ardından. Heyecanlı cümleler söylüyordu, tekrar şömineye ve sarkaca dönüyor, yeniden birçok kez "Seni seviyorum" diyor, ben de bütün bunları not ediyordum.

Büyük sanatçının huzursuzluğu, tedirginliği, Oona'yı görünce sona ererdi. Corsier'de, Anoir le Ban Şatosu'nda geçirdikleri yıllar boyunca birbirlerine olan sevgileri hiçbir zaman eksilmedi. Chaplin 75 yaşındayken bile, birçok kez onları büyük salonda tutkuyla öpüşürken gördüm. Benim salona girdiğimi fark ettiklerinde bile hiç aldırmadılar."

Charlie working at home, c. 1952

Sanırım bu mutluluk ve tamamlanmamışlık yılları, Şarlo'nun sanat yaşamını olumsuz biçimde etkiledi.  Sanatında aradığı mükemmelliği yaşamında bulmuştu. Bu dönemde yarattığı yapıtlar, olgun bir büyük sanatçının derin yaşam deneyimi ve felsefesini değil, onun küçük tutkularını, eski kızgınlıklarını yansıtıyordu. Bu nedenle eleştirmenler de, sinema tarihçileri de New York'ta Bir Kral ve Hong Kong'lu Kontes' üzerinde fazlaca durmadılar. 

Büyük sanatçı geçtiğimiz hafta Vavey'deki şatosunda öldüğünde yüzünde bir dinlenmişliğin anlatımı vardı. Son zamanlarda artık görmeyen gözlerini, evrenin karanlık sinema salonundaki öbür beyazperdeye açmış, ölümsüzlüğün renklerine bakıyordu. Artık, ne yoksulluk, ne zenginlik, ne düşmanlık vardı. Kendi isteklerine uygun olarak, hiçbir gazetecinin ve konuşmacının alınmadığı mezarlık yolunda, eski bir cenaze arabasının ardında Oona ile çocukları yürüyordu. Yağmur yağıyordu ve Oona'nın kafasında Chaplin'in Otobiyografi'sindeki şu cümleler geçiyordu:

"Vavey'in dar kaldırımlarında, benim önümden geçerek yürürken, onun ince siluetini, arkaya dümdüz taranmış ve yer yer gümüş tellerle süslü saçlarını, onurlu yüzünü görünce birden bir aşk ve hayranlık seliyle boğuluyorum... Onun kim olduğunu, benim için ne olduğunu düşününce yüreğim sıkışıyor."

Genç Gazeteci "Ardında onurlu bir sanat yaşamı, bir sevgi ve gülümseme çizgisi bırakarak öldü" diye düşündü. "Şimdi cenaze törenini nasıl olsa fark etmez..."   

Onat Kutlar'ın

 yazısından

Limelights (1952, Charlie Chaplin)

Eski ve yaşlı pandomim ustası Calvero, genç sevgilisi Terry'ye bir gülün açılışını ve soluşunu gösterdi.
  (bkz:Limelights - Charlie Chaplin) Sonra bir kayanın kapanışını... Bir Japon ağacını... Terry hayran oldu ona. Bir çocuk gibi seviniyordu. Calvero, yüreği iyilik kafası düşüncelerle dolu, odasına gitti, yattı. Güzel bir düş gördü o gece. Calvero, bir sahnede, ilkbaharda çiçekler topluyordu. O kadar seviyordu ki çiçekleri, komik bir tavırla yiyordu onları. Bir şarkı söylüyordu. Aşk üstüne. Ve.. ve yalnız değildi. Terry de vardı sahnede. O da onunla dans ediyordu. Aşk... Aşk... Aşk... diyordu Calvero durmadan.

Calvero'nun öyküsü, yani Sahne Işıkları ve onun Şarlo tarafından bizzat bestelenmiş müziği özellikle, Avrupalı seyircileri büyüledi. Limelight, Chaplin için "Kuğunun ölüm şarkısı" idi sanki. Tüm duyarlığını, tüm sevgisini, insancıllığını koymuştu. Biraz duyguluydu belki. Ama küçüklüğü, soytarılar, yoksul pantomimciler, şarkıcılar, müzikhol artistleri arasında geçmiş, laterna müziğiyle büyümüş biri için bu duygusallığı hoş görmeli. 

(Onat Kutlar)