Elizabeth Nietzsche

Friedrich iki yaşındayken kız kardeşi Elisabeth doğar; arkadaşı, yoldaşı, sırdaşı, zindancısı, celladı, hemşiresi ve muhtemelen sevgilisi olan kız kardeşi. Elisabeth’in, ağabeyinin hayatında oynadığı rol, bir anlamda beceriksiz bir sahte imzacıya ve ölümünden sonrasına ait belgelerin meraklısına indirgenebilir. İlk dönemde ağabeyinin belgelerini aşırı sahiplenici ve vicdansız bir tarzda kullandığı ve son derece dar bir ölçek haricinde fikirlerini anlamadığı doğru olsa da, Nietzsche’nin eserinde gerek hacim gerek önem açısından belirleyici bir yere sahip belgelerin onun sayesinde düzenlenip kurtarıldığı ve saklandığı da bir o kadar doğrudur. Daha tartışmalı belli durumlarda, tıpkı ölümünden sonraki eseri Güç İstenci'nde olduğu gibi, ortaya koyduğu çalışma tartışmaya açık ve oldukça noksan olsa da mantıklı ve hatırı sayılır düzeyde makuldür. Son yazılarına kız kardeşinin uyguladığı “tarafsız olmayan" tasniflemeye nazaran Nietzsche, kronolojik nesnel bir düzenlemeyi yeğlerdi sanırım. Öte yandan, Elisabeth’in müdahalesinin korkunçluğu ve önemi kardeşinin ölümünün sonrasında değil, hayatında aranmalıdır. Kız kardeşin ağabeyine beslediği ve içine gurur, şefkat, arzu, kıskançlık ve merhamet bulaşmış, beklentisi çok olan hararetli tutkuya kim derinlemesine nüfuz edebilir ki... Kim Nietzsche’nin Elisabeth’e karşı hissettiği hayranlığı bütünüyle idrak edebilir; onun için ölümsüz kadını, dişi olanın alt edilmez gerçekliğini temsil eden ve umarsız bir tatlılıkla nefret ettiği o Antigone için sahip olduğu dehşet dolu çekimi... Elisabeth’in -sakar ve Hitlervari Elisabeth’in- Nietzsche’nin hayatında açıkça bir talihsizlik olduğuna hükmetmek bütünüyle safdillik olurdu; o olmasaydı Nietzsche evlenir ve normal bir cinsel hayata (bunun ne anlamı olabilir ki?) sahip olurdu. Deliliğe düşmez, kendi eserini kişisel olarak düzenleyip layıkıyla sarılırdı. Oysa Nietzsche’yi Nietzsche yapan büyük ölçüde kız kardeşiydi; beriki onun görmesine yardım etti, onu düşünmeye sevk etti. Cioran’a göre, entelektüelin uyarıcısı olarak tüm talihsizliklerin metafizik düzlemde bir yararı vardır; Elisabeth’le Nietzsche açısından bu durum öyle barizdir ki onu lüzumsuz olarak addetmeye hakkımız yoktur.

Fernando Savater
Nietzsche'nin İdeası