Arslan - Philippe Krebs Mektuplaşmaları

23 Haziran 2000

Evet, sevgili Ph. Krebs, yaşayan ve ölü mükemmel dostlara sahip olma mutluluğundan ben de payıma düşeni aldım. Benliğimin derinliklerine nüfuz etmiş toplumdışılığıma karşın, 28 yaşımda İstanbul’dan Paris’e doğru yola çıkarken, yine de geride, Boğaziçi meyhanelerinde birkaç çok iyi dost bırakmıştım. Halâ benim sağlığıma kadeh kaldırdıklarını biliyorum, ben de aynı şeyi onlar için yapıyorum.

Otuz sekiz yıl boyunca Paris’te de sağlam dostluklar kurma şansı buldum. En çok da Roland Topor’la birlikte eğlendim. Söyleşmeye başladığımız anda ikimiz de eğlenceye sınır olmadığını, her yolun serbest olduğunu biliyorduk. İki göz iki çeşme yaş dökecek denli gülerken, o ve ben iki süper palyaço olarak tüm dünyayı katletmeyi başarıyorduk!

Tabii ki bu dostların arasında münzeviler, benim gibi ayılar var. Ama münzevilerin en münzevisi benim, evet, senin yazıştığın adam. Bunu bilmiyordun, eminim. Otuz yıldır Fransa sınırları dışına çıkmadım. Değişim mi, ne değişimi? Sadece en sevdiğim meslektaşlarımın tarihöncesi mağaralarda ve müzelerde saklanan çalışmalarını görmek üzere bir hafta şuraya, iki hafta oraya, başka bir köşeye gittim. Dostlarım, tıkabasa kitap dolu valizim ve defterimden oluşan küçük ailem vardı yanımda.



Güzel dünyamızı uzun zamandır terk ettikleri için hiç karşılaşamadığım öteki dostlarımdan da söz etmek isterdim. Burada kendimi tekrarlama tehlikesi var gerçi, ama birinci mektubumun bir ilavesi gibi, “sanatçı olarak silahlarım” ın neler olduğu hakkındaki soruna da böylelikle cevap vermiş olacağım.

İlk gençliğimin birçok yılını Nietzsche ile birlikte geçirdiğimi söyleyebilirim. Olgunluk çağımın on iki yılında da sabah akşam K. Marx ve onun dostu F. Engels ile birlikte yaşadım. Amma tuhaf dostluklar, diyeceksin. Ölülerle birlikte nasıl yaşanabilir ki? Bence her şey çok açık, o yüzden bu soruya cevap yok! Sadece, “sanatçının silahları” olarak o sonu gelmez kitaplar tarihine geri dönelim. Ayrıca Tarihöncesi’nden bugüne dek öteki sanatçılar, şairler ve düşünürlerle de birlikte yaşadım; Influences (Etkiler) kitabıma şöyle bir göz atılırsa, mükemmel dostların listesi ortaya çıkıverir!

26 Haziran 2000

Demek ki kitaplar ve yine kitaplar. Evet, ben kendimi ancak şu işleri yaparken görebiliyorum:

okurken, yerken, sıçarken, yürürken ve...

Birden psikiyatri literatürüne geçmiş şu sempatik herif geldi aklıma; adam düzüşürken klasikleri

okuyormuş, herhalde yaptığı işten aldığı zevki uzatmaya çalışıyordu!

Kitaplar, işte benim “sanatçı olarak silahlarım” ve beynim, kollarım, ellerim... Şu son aylarda başka dostlarla da tanışacağımı bilmiyordum. İki düşünür var aklımda: Giacomo Leopardi ve Arthur Schopenhauer. Önümde güzel bir okuma dönemi. Birkaç arture daha üretebilmek için, onların her yazdığı ve onlar hakkında yazılmış her şeyi yutmakla meşgulüm. 

Selamlar,

Arslan

http://kaotikbenlik.blogspot.com.tr/2014/10/a-537-538-539-schopenhauer-leopardi.html

DEFTERLER / YÜKSEL ARSLAN

defterler / "etkiler" den

YÜKSEL ARSLAN

Yüksel Arslan, sonsuz uzayın bu sonlu parçası, boğazından kahkahalar dökülürken İçsel uydular misali dönüp duran, çarpıştıklarında, ellerinin ve gözlerinin kıvılcımlarını fışkırtan iki yuvarlak taş tarafından sürekli katedilir.

Olağanüstü, karşıt ilkelere bağımlı, seyirlik manyetik etkiler oluşturan iki çakıl taşıdır bunlar. Birincisi, zamanında Hieronymus Bosch'un, dönemin cerrahları tarafından alınışını sevinçle karşıladığı Delilik Taşı'dır. Çok daha havaleli, ancak göründüğünden çok daha kırılgan olan İkincisiyse, uyku verici özellikleri Goya tarafından gözler önüne serilmiş Akıl Taşı'dır.

Birbirlerine çekilen ve birbirini iten, biri altlardaki sığınaklara tutkun, diğeri kafatasının kutup bölgelerinden kopamayan bu iki gök cisminin çarpışmaları, organik madde kalıntıları, kahkaha gazı ve küle, anılara, lavlara ve dumana dönüşmüş yanılsamalar eşliğinde şiddetli patlamalara yol açar. Oluşan bileşik elemanlar, soğudukça kristalize olarak, UNESCO tarafından ilan edilmesini beklemeden, insanlığın ortak kültürel mirasına kattığım birer doğal harika olan Arture'leri oluşturur.

Ne var ki kimileri, büyüsel güçler atfettikleri bu eserlere fazla yaklaşmamayı yeğlerler, yüzlerini bir düdüklü tencere kapağının ayrılması misali yitirebilirlermiş gibi.

Çok daha sempatik, cüretkar ve İhtiyatlı olan diğerleriyse, ailelerindeki uyuz koyunların yarattığı, çok eskilerde kaybolmuş bir uygarlığa ait arkeolojik parçalar şeklinde gördükleri Arture'lerden etkilenmekten çekinmezler. Böylesi bir kavuşma, elbette heyecan yüklüdür. "İki taşlı adam"ın eserleri, zamana, zemine ve izleyicinin ruh haline bağlı olarak dehşet, coşku, hüzün veya neşe duyumsatır.

Bir sanatçı olmayı kendine yasaklayan Arslan, bir rençberin boşuna gayreti ve sürgündeki bir hükümdarın kayıtsızlığı ile yeni bir Arture efsanesinin imgelerini oluşturdu. Bu efsane, cinselliğinin kaprislerine boyun eğmiş, kâbus ve hastalıklarının insafına kalmış, yerinde, yaşamı küçük bir kum tanesine bağlı ve de her halükarda, kendi yarattığı toplumsal örgütlenme tarafından öğütülmeye mahkum insanın acıklı serüvenlerini ustaca resmediyor.

Yalan tatlı, gerçeklik acıdır.

Ne var ki bu, kahramanı gülmekten kesinlikle alıkoyamaz.

*

Vaison La Romaine,

 Ağustos 1995

Roland Topor

A 87

A 110

Pazar Yerindeki Sinekler Üstüne

Yalnızlığına kaç, dostum! Seni büyük adamların gürültüsünden sersemlemiş, küçüklerin iğneleriyle de delik deşik olmuş görüyorum.

Seninle nasıl susulacağını pek iyi bilir orman ve kaya. O sevdiğin ağaca benze yine sen. o geniş dallıya: sessiz ve dinlercesine sarkar o, denizin üstüne.

Yalnızlığın bittiği yerde, pazar yeri başlar; pazar yerinin başladığı yerdeyse, büyük oyuncuların gürültüsü ve ağılı sineklerin vızıltısı başlar.

Dünyada en iyi şeyler dahi, göstereni olmazsa, değersizdirler: bu göstericilere büyük adam der halk.

Halk pek anlamaz büyükten, yani: yaratıcılıktan. Ama büyük şeylerin bütün göstericilerinden ve oyuncularından hoşlanır.

Yeni değerler yaratanların çevresinde döner dünya: — görünmeden döner. Oysa oyuncuların çevresinde döner halk ve şan: «dünyanın gidişi» böyledir.

Ruh vardır oyuncuda, ama ruhun vicdanı pek yoktur. O hep, en çok inandırdığı şeye inanır, — kendine inandırdığı!

Yarın buna inanır, öbürgün başkasına. Keskin gözleri vardır halk gibi, ve değişken huyları.

Devirmek. — onca tanıtlamaktır bu. Çıldırtmak, — onca kandırmaktır bu. Ve onca kan. bütün kanıtların en iyisidir.

Ancak duyarlı kulaklara sızan gerçeğe, yalan ve hiç der o. Gerçek, dünyada büyük gürültü koparan tanrılara inanır o ancak!

Gösterişli soytarılarla doludur pazar yeri. — ve halk övünür büyük adamlarıyla! Bunlar onca, ânın efendileridirler.

Fakat ân onu sıkıştırır, o da seni sıkıştırır. Ve senden Evet ya da Hayır İster. Yazık, «...yana olma» ile «...karşı olma» arasına mı koymak istiyorsun iskemleni?

Bu dediği dedik, bu sıkıcı kişileri kıskanma, ey gerçek tutkunu! Dediği dedik kişinin koluna hiçbir zaman asılmamıştır gerçek.

Bu apansız kişiler yüzünden, güvenliğine dön: kişiyi ancak pazar yerinde bastırır. Evet mi? Hayır mı?

Ağır duyuşludur bütün derin kaynaklar: derinliklerine düşenin ne olduğunu anlamak için uzun süre beklemeleri gerekir.

Arture 110 (1967)

defterler / yüksel arslan

defterler / yüksel arslan

Yalnızlığına kaç, dostum! Seni büyük adamların gürültüsünden sersemlemiş, küçüklerin iğneleriyle de delik deşik olmuş görüyorum.

...

Seninle nasıl susulacağını pek iyi bilir orman ve kaya. O sevdiğin ağaca benze yine sen. o geniş dallıya: sessiz ve dinlercesine sarkar o, denizin üstüne.

...

Yalnızlığın bittiği yerde, pazar yeri başlar; pazar yerinin başladığı yerdeyse, büyük oyuncuların gürültüsü ve ağılı sineklerin vızıltısı başlar.
...

Yalnızlığına kaç, dostum: görüyorum ki her yerini ağılı sinekler sokmuş. Sert ve sağlam bir havanın estiği yere kaç!

...

Yalnızlığına kaç! Sen küçük ve acınacak kişilere pek yakın yaşadın. Onların göze görünmez öçlerinden kaç! Onlar sana karşı öcden başka bir şey değildirler.
...
Yalnızlığına kaç dostum, — ve oraya, sert ve sağlam bir havanın estiği yere. Senin yazgın sinek kovmak değildir.

Arture 26: Mastifikatör

Arture 72

1) Arture nedir? 2) Kutlandığım teknik nedir? Paris'e geldiğim 1961 yılından başlayarak galerilerde tablolarımın satımını kolaylaştırmak, onları sınıflandırabilmek amacıyla bana onlara ne ad vermek gerektiği soruluyordu. Bunlar ne resim, ne guaş, ne suluboya, ne de desendiler. Soruyu basitleştirerek, eserlerimin genel adı olarak, ART sözcüğünden yola çıkarak ve URE sonekini ekleyerek (peinture ve architecture sözcüklerinde olduğu gibi) ARTURE sözcüğünü buldum.

Tekniğe gelince! Bu daha da basit! 1950-53 yıllarında, olağan yollardan (yani yağlıboya, pastel, guaş. suluboya vb.) yaptığım eserlerimi yok edişimin ardından, o zamanlar doğal boyalar adını verdiğim ve hemen yakın çevremde, İstanbul’da yaşadığım kenar mahallelerde kolaylıkla temin edilebilecek boyaları kullanmak gibi mutluluk verici bir fikir geldi aklıma. Böylelikle, tuğla parçacıklarını, taşları, çiçekleri ve otları sürterek çalışmaya başladım. 1955’te, tarihöncesi sanat üzerine bir kitapta hazır bir reçeteyle karşılaşıverdim: Topraklar, bal, yumurta akı, kemik iliği, yağ, kan. vb. O günden beri, kağıt üzerinde bu tekniğin yardımıyla, elbette onu yetkinleştirerek, çalışıyorum. (Şubat 1975)

A 69

Arture 69: Yaz Sosu, (1965)

A 292: NİETZSCHE

Ayaktakımı Üzerine

Yaşam bir haz pınarıdır; ama ayaktakımı da aynı pınardan içtiğinde, tüm kuyular zehirlenir.

Temiz olan herkese karşı iyiyimdir; ama sırıtan ağızları ve temiz olmayanların susuzluğunu görmeye tahammülüm yoktur.

Gözlerini aşağıya, kuyuya dikiyorlar: iğrenç gülüşleri yansıyor şimdi kuyudan yukarıya!

Kutsal suyu şehvetleriyle zehirlediler; ve kirli rüyalarına “haz” adını verdiklerinden beri, sözcükleri de zehirlediler üstelik.

Islak yüreklerini ateşe yatırdıklarında, isteksizleşir alev; ayaktakımı ateşe adım attığında bizzat ruh fokurdar ve tüter.

Meyve şekerlenir ve ezilir onların elinde: bakışları meyve 

ağacını cılızlaştırır ve kurutur tepedeki dallarını.

Ve yaşamdan yüz çevirenlerin bazıları, aslında ayaktakımından yüz çevirmişlerdir sadece: kuyuları, alevleri ve meyveleri ayaktakımıyla paylaşmak istememişlerdir.

Ve kendini çöllere vurup, yırtıcı hayvanlarla birlikte susuzluk çeken kimileri de, pis devecilerle aynı sarnıcın başında oturmak istemedikleri için yapmıştır bunu.

Ve tüm meyve bahçelerine bir yok edici gibi, bir dolu gibi gelen kimileri de, ayaktakımının boğazına basıp, gırtlağını tıkamak istemişlerdir sadece.

Ve yaşamda düşmanlığın, ölümün ve çarmıhların da gerekli olduğunu bilmek değildi, boğazıma takılan asıl lokma: —

Aksine, bir gün şunu sordum ve az kaldı boğuluyordum kendi sorumdan: Ne? Ayaktakımı da mı gerekli yaşamda?

Zehirli kuyular, pis kokulu ateşler ve kirletilmiş rüyalar da mı gerekli, kurtçuklar da mı gerekli yaşam ekmeğinde?

Yaşamımı, nefretim değil, tiksintim kemirdi aç kurtlar gibi! 

Ah, ayaktakımının da ruhu olduğunu görünce, usandım ruhtan!

Ve şimdi, egemen olmak dedikleri şeyi görünce, egemenlere de çevirdim sırtımı: onların gözünde egemenlik iktidar uğruna pazarlık yapmak ve el sıkışmaktır — ayaktakımıyla!

Dilleri bana yabancı halkların arasında yaşadım, kulaklarım kilitli: onların iktidar uğruna yaptıkları pazarlıkları ve el sıkışmalarını duymayayım diye.

Ve burnumu tıkadım da, bezginlik içinde geçtim düne ve bugüne ait olanların arasından: sahiden, eli kalem tutan ayaktakımının kötü kokularını saçıyor düne ve bugüne ait her şey!

Kör, sağır ve dilsiz bir sakat gibi yaşadım uzun süre: iktidarın, kalemin ve şehvetin ayaktakımıyla birlikte yaşamayayım diye.

Yüksel Arslan "İnsan Bilimlerine Doğru Bir Açılış" (Ulus Baker)

Arslan'ın arture dizilerinden sonuncusu İnsan'ın bilimlere bir açılış olduğu söylenebilir. Kuşkusuz, bu diziler tümüyle ya da kısmen, desen aracılığıyla gerçekleştirilen düşünmeler oldukları ölçüde bilimsel değiller. Denebilir ki bilimler, bilimsel gözlem ve deneylerin yaratı-mıyla ilişki içinde işlevlerin, tabloların dilini konuşurlar. Her şey tekniklere ve laboratuvar çalışmalarına bağlıdır. Arslan'ın eseri yine sanatın, ya da kendi deyimiyle, arture'ün alanı içinde yer alıyor. Bilim yapmıyor o, ama bilimsel olarak kalıyor. Bir sanatçının bilim ya da felsefe gibi bir şeye ilişkin kendi öz değinilerini geliştirmeye kalkıştığı anlamda bir bilimadamı olması gibi. Arslan'ın geliştirdiği araç hep arture'e ait olarak kalıyor. Arture'ün üç şeyle arasında koruduğu bir mesafe: Bilimadamı olurken bilimlerle arasına koyduğu mesafe; şair olurken şiir, edebiyat ile koruduğu mesafe ve Arslan konusunda asıl ilginç olanı, sanatçı olurken resim sanatıyla ve genel olarak sanatla arasına koyduğu mesafe. İnsan dizileri Arslan'ın bu - şiirsel, psikanalitik, siyasal, iktisadi, sanatsal, bilimsel - "oluş"larının en son ifadesi...

CLXXXIY

Zaman içinde "tanrıtanımaz"dan “agnostik"e geçmiş olmamı bir konum değiştirme girişimi olarak görmemek gerekir: İlkinde, ikincide ağırlığı duyulmayan bir tür 'caka’ sezdim; bir kendini koyma, öne sürme. Yarım kulak, çünkü anlayabildiğim kadarıyla, astrofizikçileri dinliyorum: Evrenin varoluş biçimini ve 'gerekçe’lerini yakında öğrenebileceğimizi dile getiriyorlar. Demek, henüz, hâlâ, bilinmiyor: Hiçten ya da Kaos’tan Kosmos'a nasıl geçildiği, bakalım Cern ve başka odaklanmalar ben yaşarken kimi açıklamalar getirilebilecek mi?

Sıkı, has müminler ile sıkı, has inanç yoksunlarının arasında yorumlanmayı bekleyen bir çekim alanı oluştuğunu gözlemliyorum. Blanchot ile Levinas, Bataille ile Pere Danielou, Romain Rolland’ın Peşine düşen, Gide'i bile ikna etmeye çalışan Claudel ve ötesi.

"Yanlış kardeşim" İsmail Pelit bende ne sınıyor tam? Enis Batur'u Öldürmek’in üç versiyonu da adını koymuyor bunun. Ya ben, “uzak kardeşim" Andrei Tarkovski'ye neden dönüyorum ikidebir: Tanrı'sına, toprağına, geleneklerine bağlılığıyla hiçbir ortaklık taşımıyor olmama karşın?

Sahiciyse arayış, gidip sahici kayboluşa çarpmaktan, vice versa, kendini alıkoyamıyor bana kalırsa. İlişki, negatifle pozitifin, artıyla eksinin hiç ile herşeyin arasındaki olmazsa olmaz bağ kadar belirleyici. Biri, neredeyse ötekinin dayanağı: “Var” nasıl sökülüp alınır "yok"tan? Koyu inançla koyu red, sırtsırta gelmeye yazgılı.

Önümde, Tarkovski'nin Anlık Işık başlığıyla sunulmuş (ilk basım: 2002, Milano), polaroid fotoğraflar ve araya giren kimi kıpkısa metinler ile kurulmuş bir kitabı duruyor. Dominique Fernandez ve Tonino Guerra'nın önsözleri çerçeveyi veriyor; hastalığı öncesi sürgün dönemi, Rusya ve İtalya kırsalında gerçekleştirilmiş olağanüstü bir "albüm". Hep söyledim: Bir şeyin ustası, bir başka şeyi kötü yapmayı bilmiyor. Kaç fotoğrafçı polaroidle böylesine tumturaklı, derin bir çalışma ortaya koyabildi?

Anlık Işık, gerçekten de bir ışık dili üstüne kurulmuş. Tarkovsky'nin filimlerinden eksik olmayan “ilâhı ışık” arayışının güçlü bir örneği. “Böyle roman olur mu?” türünden bence komik ve abes çıkışlar yapanlara işte yanıt: Hem de nasıl olmuş.

Dahası, bir şiir kitabı da: En ufak bir zorlamaya başvurmaksızın. Şiirin böylesine seyrek rastlıyoruz (aman: Şiirsellikten dem vurduğum sanılmasın!).

Bir başka açıdan, günlük de: Fotoğrafın Arabı Günce. (Tarkovski’nin yazılı günlüğüne kolaylıkla eklemlenebilir)

Bilmiyordum: Arseni Tarkovski uzun yaşamış, oğlunun ölümüne tanık olmuş. Mu? Cenazeye gelmesine, Ste.-Genevieve des Bois'daki mezarlıkta bulunmasına “izin” verilmiş miydi? Verildiyse bile, gücü kalmış mıydı?

Babasıyla oğlu arası Tarkovski. İster istemez o koşutluk kurulacaktır. Ortayerde, ilişki üçgeni çakışması. Dahası: Anlık Işık eş, hayvan (Dale) üçgeni üzerinden Kulübe'ye ulaşıyor. Dahasının dahasını aramaya gerek kalmayabilir.

Tarkovski, anamın öldüğü gün (4 Nisan) doğmuş, oğlumun dogduğu gün (29 Aralık) ölmüş. Rastlantı. Bu italik kavram, yirmi yılı aşkın bir süredir dolaşıyor satırlarımın arasında. Hayır, bir teorim olmadı o konuda. Evet, sonsuz teori üretebilirim dilersem.

Fotoğraflara tek tek, uzun uzun baktım; herbirini yazılı sayfalar varmışçasına karşımda, okudum. Birinden ötekine yazılan öykünün anlatı tabakasındaki kişiler, ayrı ayrı durumların içinde toplandığı bir durum, mekanlar arası geçişler ve bağlantılar, sabahtan geceye, bir günden güne yürüyen Zaman: Her şeyin ışığın içinde gerçekleştiği doğru.

Yalnızca kaynağı sözkonusu olduğunda farklı uçlardayız. Andrei, biliyor nereden geldiğini, Enis bilmiyor.

Şehir Meydanında Fıçı

Yuvarlamak

Arture 360, 361, 362, 363, 364 : L'homme

(A 360 - İnsan I)

2000 yılına dek sürebilecek yeni bir diziye girişiyorum. Dizinin adı İNSAN. Yeryüzünde hayatın kökeninden başlıyorum. Milyonlarca yıllık bir hikâye. İnsan, yeryüzünde ortaya çıkan son canlı. En gelişmiş sinir sistemine sahip olduğu için, aklıyla gezegene egemen oluyor. Varoluşunun başından beri nereden geldiğini sorguluyor. Ama ancak XX. yüzyılda, bilimadamları hayatın başlangıcını keşfediyor.

...

 Darwin kendiliğinden türemeyi eleştiriyor. Ama aslolan, daha o zamanlarda, hayatın durağan maddeden başlamış olabileceğini düşünmüş olması. “Bana öyle geliyor ki, diye yazıyor Wallace’a, 1872 tarihli bir mektubunda, çok büyük olasılıkla Arkebiyoz doğru -protoplazmanın çok eski zamanlarda bir dizi evreyle durağan maddeden geliştiğini öne süren bir kuram.... Arkebiyozun doğru olduğunu kanıtlamak için yaşamak isterdim, çünkü akıl almaz ölçüde önemli bir keşif olurdu." Anahtarı bulacak büyük insan ise Sovyet biyokimyacı İ. Oparin oluyor. Kuramını 1920’lerde geliştiriyor, ama kitabı Fransa’da ancak 1965’te yayımlanıyor. Uzun süre tabu kalmış bir konu.

 Diziye kozmosla başlıyorum. Belki 2000 yılından sonra kendimi bütünüyle kozmosa veririm. Kusursuzlaşmış sinir sistemiyle insana gelmeden önce, milyonlarca milyonlarca yıl geçiyor. Başlangıçtaki yeryüzünü gözünüzde bir canlandırın. Her şeyin başındayız: Atmosferin, yeryüzünün, okyanusun... Gökyüzü neredeyse karanlık, çünkü hâlâ çok az oksijen var. Başlangıçta yalnızca kimya var. Atmosfer hidrojen, metan, amonyak ve su buharıyla dolu. Güneş ışınları karbon, azot, oksijen atomlarını serbest bırakıyor, bunlar kendi aralarında ya da kükürt, fosfor gibi başka elementlerle birleşiyor... Örneğin karbondan hidrokarbürler oluşuyor... Milyonlarca yıl boyunca yağmur yağıyor. Yarıklarla, yanıcı gazlar püskürten volkanlarla dolu yeryüzüne yağıyor. Fırtınalar. Yıldırımlar. Uzun süre, gökyüzü organik maddeler de gönderiyor bize. En baştayız, başlangıçta. (A 360 - İnsan I). Bitkiler yok henüz - ne oksijen var, ne de karbon gazı. Su buharı atmosferde soğuyup yağmur olarak geri düşüyor. Yer kabuğu çatlıyor, küçük okyanuslar çıkıyor ortaya. Organik maddelerin birikimi yavaş yavaş “başlangıçtaki sıcak çorba" denen oluşumu yaratıyor.

(A 361 - İnsan II)

Manzara değişiyor biraz. Okyanus güneşin -her şeyin kaynağının- ışınlarına maruz kalıyor ve ultraviyolelerin etkisiyle organik özler çoğalıyor. Canlı organizmaların ortaya çıkışından önce... Oparin geçişi keşfediyor. (A 362 - İnsan III). ilkel dünyadaki gaz karışımının bir ateş topu olarak patlaması organik molekülleri doğuracak -zaten tamamlanmış organizmalar bunlar, hayattan önceki hayatı barındırıyorlar, korunmak, dayanmak, çoğalmak için tüm temel işlevleri hazırlamışlar. Beslenen, büyüyen, üreyen, bölünüp çoğalan moleküller. Ve bu moleküller karmaşık katışmaçlar halinde bitişiyor: Koaservatlar oluşuyor. Bu mikro-damlacıklar daha o aşamada birer birey. Korunmuş bir iç ortamları ve kendilerine has yapıları var... Hayat savaşı burada başlıyor... Kimileri ölüyor, kimileri -en sağlam olanları- dayanabiliyor... Suyla, glikoz ve amino asitle besleniyorlar. “Koaservat damlacıkları, diye yazıyor Oparin, daha sonra içinde bulundukları sulu çözeltinin organik bileşenlerini soğurdular, ağırlıkları ve hacimleri zorlu bir deneyimden geçerek büyüdü. Kimileri daha hızlı büyüdü, kimileri daha yavaş. Çoğalma hızı daha yüksek olan damlacıkların içkin yapısı giderek daha karmaşıklaşıyor ve beslenmeye, büyümeye giderek daha iyi uyum sağlıyordu. Milyonlarca yıl boyunca, damlacıkların yapısı değişkenlik gösteriyor ve kusursuzlaşıyordu. Daha basit yapıdaki damlacıklar parçalanıyor, daha kusursuz olanlar büyüyor, bölünerek çoğalıyordu. En nihayetinde, temel canlı varlıklar ortaya çıktı.” Ve hayat bir kez başladıktan sonra, geri dönüş yok artık! O dönemde görmezden gelinen kuram 1957 yılında, Amerikalı Stanley L. Miller’ın deneyiyle doğrulanıyor. Genç araştırmacı bir balonun içinde ilkel atmosferin simülasyonunu kurarak yıldırım etkisi yaratmak suretiyle elektrik boşalmasını sağlıyor. Böylece amino asitleri elde ediyor. Yani hayatın temelini. Les Origines de la vie (Hayatın Kökenleri) adlı yapıtında, Joel de Rosnay canlılarda bulunması zorunlu yirmi tür amino asit sıralıyor. “Bunlar sayesinde canlı maddenin temelindeki proteinler oluşur...”. Glisin, alanın, valin, lösin, izolösin, serin, treonin, aspartik asit, asparajin, glutamik asit, glutamin, lizin, arjinin, histidin, triptofan, fenilalanin, sistein, metionin, tirozin, prolin...

Mavi Gezegen Dünya

Dünya, mavi gezegen, coşkulu astronomların, uzayın ta derinliklerinden gelen yıldızların ışığını yakaladıkları yer.

Dünya, mavi gezegen, bir kozmonotun, kapsülünün lombozundan ona doğru baktığında çocukluğunun coğrafya derslerinden hatırladığı kıtaları görüp adlarını söylediği yer.

Dünya, mavi gezegen, bir çirişotunun uluslararası sularda, bir kayanın üzerinde, yorgunluktan ölmüş bir göçmen kuşun bağırsaklarında filizlendiği yer.

Dünya, mavi gezegen, bir diktatör, ailesiyle birlikte Noel’i kutlarken, ölülerin yakıldığı fırınlarda binlerce bedenin küle döndüğü yer.

Dünya, mavi gezegen, kutup deniz buzulundan büyük çatırtıyla kopan mavimsi bir buzdağının uzun okyanus yolculuğuna

başladığı yer.

Dünya, mavi gezegen, bir banliyö garında, bir ailenin yirmi yıldır hapiste olan bir siyasal tutukluyu beklediği yer.

Dünya, mavi gezegen, Güneş’in her ilkbaharda karanlık ağaç altlarına çiçekleri getirdiği yer.

Dünya, mavi gezegen, on altı ailenin, yokluk içinde yaşayan kırk sekiz ülkeden daha fazla zenginliğe sahip olduğu yer.

Dünya, mavi gezegen, bir yetimin, bakıcıların kötü muamelelerinden kaçmak için üçüncü kattan atladığı yer.

Dünya, mavi gezegen, geceleyin karanlık çöktüğünde bir duvarcının bütün gün sıra sıra yükselttiği tuğla duvara gururlanarak baktığı yer.

Dünya, mavi gezegen, bir korobaşının, yüzyıllar boyunca insanların yüreğine dokunacak bir kantatın son notalarını yazdığı yer.

Dünya, mavi gezegen, bir annenin, köy eğlencesinde kocasına bulaşan Aids hastalığı yüzünden ölen çocuğunu kollarında taşıdığı yer.

Dünya, mavi gezegen, yalnız bir denizcinin, şiddetle vuran dalgaların etkisiyle yıkılan büyük direğine baktığı yer.

Dünya, mavi gezegen, bir psikanalist divanında, bir adamın sessiz kaldığı yer.

Dünya, mavi gezegen, bir avcının yaralayıp bıraktığı bir karacanın çalılıkta can çekiştiği yer.

Dünya, mavi gezegen, rengârenk giysiler içinde bir kadının, bir Afrika pazarında tezgâhların üzerinde yeşil sebzelerini seçtiği yer.

Dünya, mavi gezegen, Samanyolu’nun çevresinde yirmi beşinci devrini tamamlayan bir Güneş’in çevresinde, dört milyar beş yüz elli altı milyonuncu turunu gerçekleştiren yer.

Hubert Reeves

http://kaotikbenlik.blogspot.com.tr/ Hubert Reeves

Dawkıns & Krauss

Krauss:  Richard, 10 yıl önce yazdığın popüler bir kitap ve yaptığın konuşmada sana şu soruyu sormuştum: Bilimi anlatma ya da dini ortadan kaldırma seçeneğin olsaydı bazı açılardan hangisi

daha önemli olurdu?

Dawkins: Bence başa başlar, çünkü 'dini ortadan kaldırmak'

soruya olumsuz bir hava veriyor.  Bana göre bu olumlu bir şey.Bilim harikulade bir şey.

Bilim çok güzel bir şey. Din harikulade bir şey değil, güzel bir şey de. Din ayağımıza dolanıyor. Dinde yanlış olan daha pek çok şey var fakat ben en çok gerçekle, gerçeğin güzelliğiyle, gerçeğin şiirselliği olan bilimle ve dinin bilimsel bir açıklama gibi görülmesiyle ilgileniyorum. Rakip bir bilimsel açıklama,ama fazlasıyla ruhsuz, fazlasıylasıkıcı ve fazlasıyla değersiz.

Krauss: Hatalı da.

Dawkins: Evet, hatalı.

Krauss: O zaman biraz daha önemli.

Dawkins: Evet, daha önemli olan bu.

Krauss: Galiba seninle aynı düşünüyorum. İnsanların evrenin nasıl işlediğini anlamalarını istiyorum. Laf aramızda, deneysel kanıt kabul etmemiz gereken bir şey olduğuna işaret ettiğinde sonuç olarak bu da bilim ve din arasındaki başka bir uyuşmazlığı yaratmaz mı? Bunu 'bu efsaneye ve peri masalına inanamam' diyerek bir kenara bıraksak bile bizi başka türden sorunlarla karşı karşıya bırakıyor. Yani o kadar da masum değil. Kaçınılmaz olarak gerçek dünyayla yüz yüze gelmemiz gerekiyor. Kaçınılmaz olarak kötü kararlar alıyoruz. 

Dawkins: Eğer insanları buna inandırabilirsek insanları evrimin gerçek olduğuna ikna etmek daha kolay olur, çünkü evrimin çok güçlü kanıtları var. Onlara bir kez evrimin kanıtlarından bahsettiğinizde 'Ah, tamam öyleyse. Tanrı'ya inanmak buraya kadarmış.' diyeceklerdir.

The Unbelievers (2013)

CLXXXIII

İyi dindar sevdiği, değer verdiği inançsız tanıdığını imanına çağırıyor, onu ikna etmeye çalışıyor. Israr etmiyor ama, durmayı biliyor. İyi agnostik, iyi tanrıtanımaz sevdiği, değer verdiği dindar tanıdığını anlama çabası veriyor, onu yolundan döndürmeye ya da şüpheye düşürmeye niyetlenmiyor. “İyi”lerden sözediyorum, çünkü “kötü”leri üzerlerinde düşünülmeye değer bulmakla birlikte, sevmiyorum. “İyi” oluşun bir sınırı var demek. Hem de nasıl var.

Ailemde inançsız kimse yoktu. Ortaöğrenim yıllarımı, inanç eksenli bir okulda geçirdim. En yakın dostlarımdan biri, kırk yılı aşkın süredir sevgi ve saygıyla bağlı kaldığım Leslie Anagnan, akıllı ve derin bir mümin. Yoluma beni Tanrı fikrinden, imandan uzaklaştıracak herhangi bir insan çıkmaksızın, çok genç yaşta inancımı yitirdim, o gün bugün öyle yaşadım, yaşıyorum. Beni tanıyanlar, yazdıklarımı okuyanlar, dinlere karşı ama kültürlerine yakından meraklı, iyi dindarlara gerçekten saygılı olduğumu görmüşlerdir sanıyorum.

Şunu anladım, yılların içinde: İyi agnostikin iyi inanç sahibini anlaması daha kolay da, tersi olanaksız. Terbiyeleri gereği anlayış gösteriyorlar, bir noktadan önce ya da sonra zorlamıyorlar karşılarındakini, ama anlamıyorlar: İnanç, doğası gereği, inançsızlığı anlama yetisinin gelişmesine engel.

Son, Cahit Koytak’la kısa yazışmamızda gördüm bunu. Nereye tutunabileceğimi soruyor gibiydi satır aralarında. Hiçbir yere: Bizim gibiler, bir boşluğun ortasında ağır ağır düştüklerinin farkındadır.

Şehir Meydanında
 Fıçı Yuvarlamak

The Big Question: Why Are We Here

İnsan ırkı evrenin harikalarından biridir. Benzersiz olabiliriz. Dikkate şayan özelliklerimizin

tümünün içinden birisi öne çıkıyor. Bu da, ara vermeksizin; neden buradayız, hayatın amacı ne gibi soruların cazibesine dayanamamamızdır. Geçmişin büyük medeniyet ve kültürleri hiç biri de tatmin edici olmayan çeşitli cevaplarla ortaya çıktılar. Çünkü hakkıyla araştırıImış olmaktan çok, üretilmişlerdi. Peki bilim, daha iyi bir şeyle ortaya çıkabilir mi? Ben öyle düşünüyorum.

Kulağa küstahça gelebilir. Ama ben inanıyorum ki, bize neden burada olduğumuzu bilim söyleyebilir. İnsan varlığının amacını söyleyebilir. Cevap, iyimser ve ilham verici bir cevap. Neden buradayız? İnsan varlığının 5000 yıIının çoğunda neden burada olduğumuz sorusunu yanıtlamayı beceremedik. Sadece 150 yıI önce, bilim ilk kez bir yanıt bulmaya çalıştı. 1859'da, Charles Darwin,

dünyayı değiştiren bir kitap yayınladı.Türlerin kökeni'ni Darwin ilk kez yayınlamaya cesaret ettiğinde kitap çağının dini kurumlarını şok etti. Victoria dönemi insanları, hoş karşılanmayan ilişkilerin tamamen yeni bir kümesi ile yüzleşmek zorundaydı. Şimdi bunu atlattık. Maymundan geldiğimizi,

maymun olduğumuzu çoğumuzun, çocuklarına öğretmekte bir sorunu yok. Ama inanıyorum ki Darwin'in gözümüzün korkutulmasına müsaade edersek bize korkutucu olabilecek başka bir mesajı var, ama eğer onunla yüzleşme cesaretimiz varsa, heyecanlı ve coşkunluk verici. Darwin, sadece nasıl var olduğumuz sorusuna cevap vermedi, inanıyorum ki teorisi; neden varız, hayatın amacı ne, nihai sorularına büyük olasılıkla şimdiye kadarki tek cevabı da veriyor.

Richard Dawkins

Umut

Çağımızın felaketini hazırlayan üç büyük etken var. Bunlar şöyle özetlenebilir:

- İnsan beyninin olağanüstü düzeyde etkili olması,

- Dünya nüfusunun giderek artıyor olması,

- Gezegenimizin boyutlarının sınırlı olması.

İkinci etken birinciyle bağlantılı. Milattan önce sekizinci bin yıldan itibaren tarımın icadı, tıpkı çok daha sonra, geçtiğimiz yüzyıllarda gerçekleşen sanayi buluşları gibi dünya nüfusunun artmasında etkili olmuştur.

Son birkaç on yıldır birlikte ağırlık kazanan bu iki etken, yani tekniklerin gelişmesi ve buna paralel olarak nüfusun artması, üçüncü etkenle, yani gezegenimizin sınırlı alanlarında kaynaklarının da sınırlı olması etkeniyle karşılaşıyor.

“Biz diğerleri, ey uygarlıklar, şimdi biliyoruz ki, biz de ölümlüymüşüz,” diye yazmıştı Paul Valery, birkaç bin yıl önce Asur ve Babil İmparatorluklarının, ardından da Roma ve Mısır İmparatorluklarının yıkılmasından sonra İngiliz ve Fransız İmparatorlukları’nın da çöktüğünü gördüğünde. Bugün de bizler şaşkınlıkla şunu fark ediyoruz ki, insanların Dünya üzerindeki imparatorluğu da gün gelir, sona erebilir.

Öyleyse, biyolojik evrimin en yüce türü olmak -ki bunu benimsemeye dünden razıyız!- ve kendimizi öyle görüp de binlerce türü maruz bıraktığımız yok olma tehdidinin dışında kalmak şöyle dursun, bu türlerle aynı yazgıyı paylaşacağımızı, dahası bunun için elimizden geleni yaptığımızı görüyoruz bugün...

Böylesine küçük bir gezegende bir tür -bizim türümüz- yok olmuş, kimin umurunda? Yok olmamız kozmos ölçeğinde ne ifade eder ki? Her biri içinde yüz milyarlarca yıldız ve gezegeni barındıran yüz milyarlarca galaksinin doldurduğu koca evrende, küçük bir öyküden başka nedir insanlığın tarihi? “Doğa” tek bir gözyaşı damlası dökmeyecektir bu durum karşısında... 

Bambaşka bir görüşü ortaya koymak istiyorum şimdi. Bu sorunu kozmik bağlamında yeniden ele almak için zamanda geri gidelim. Gökbilim alanındaki çalışmaları, kozmik kökenlerimiz hakkında bize pek çok bilgi vermektedir. Evrenin tarihi, Big Bang’den hemen sonraki ilk anların kızgın ve benzeşik karışımdan itibaren karmaşıklığın ortaya çıkışı olarak özetlenebilir. Soğuma sırasında ve doğal güçlerin etkisiyle partiküller, yeni özellikler taşıyan yapılar oluşturmak üzere birleşmeye başlar.

Böylece tarihlendirebileceğimiz anlarda birtakım yeni sistem parçaları oluşur: nükleonlar, atom çekirdekleri, atomlar, moleküller ve gezegenimizde -ve belki başka yerde de- canlı hücreler, biyolojik organizmalar, ekosistemler... Her sistem, çevresindekilerle çeşitli etkileşimlere giren birtakım öğelerden meydana gelir ve bu öğelerin birleşiminden doğan yeni birtakım özellikler taşır.

Home (2009, Yann Arthur Bertrrand)

Dünya’da biyosferde beliren bu özellikler, biyolojik evrim sırasında, önemi özellikle beslenme ve yaşamda kalma sorunları ortaya çıktığında anlaşılan çok değerli birtakım uyum sağlama avantajları getirir. Bu açıdan bakıldığında, biz insanlar, fiziksel yapımız bakımından iyi korunuyor sayılmayız (kaplumbağalar gibi bir zırh taşımayız sırtımızda, büyük kediler gibi keskin pençelerimiz yoktur, yabanarıları gibi iğnemiz, kaçmak için kanatlarımız da yoktur...). Peki nasıl kalabildik yaşamda? Zekamız, beynimizin milyarlarca nöronunun birleşmesinden meydana gelen o olağanüstü özellik sayesinde.

İnsan beyni, durmaksızın kusursuzlaştırdığı birtakım teknikler geliştirerek, yaşamını sürdürmekle yetinmeyip başka olağanüstü etkinlikler de yarattı. Sanat, müzik, resim, yazın yaratımlarının muhteşem ürünleri de, büyük ve küçük bütün boyutlarında kozmos hakkındaki bilimsel bilgilerin geniş yelpazesi de insan dehasının işleridir. Başka hiçbir tür Ay’a ayak basmadı, hiçbiri Satürn’ün üstünde uçmadı, maddeyi yöneten yasaları ve evrenin tarihini keşfetmedi. Yerimizi martılara, farelere ya da böceklere bırakırsak, kültürümüzün onca muhteşem ürünü ne olacak?

İşte tüm bu görkemli hazineler yok olacak insanlık yok olursa... Demek ki, böylesine büyük bir zihinsel güce erişebiliyor olma fırsatı, bunu elinde bulunduranın yok olma riskini de taşıyor beraberinde. O zaman zekânın zehirli bir armağan olduğu fikri de doğrulanmış oluyor.

“Ama tehlike neredeyse, tehlikeden kurtaracak şey de orada olgunlaşır,” diye yazmıştı Alman ozan Hölderlin.

İnsan duyarlılığındaki gelişmeyi gördükçe umut parıltıları beliriyor zihnimde. Amerikan göçmen güvercinlerinin ve büyük penguenlerin uğradığı katliam karşısındaki genel kayıtsızlık bugün düşünülemez bile. Yaşama duyduğumuz saygı giderek artıyor, bu da bugün yaşadığımız krizin bilincine varmaya ve birtakım olumlu girişimlerde bulunmaya itiyor bizi. İnsanlardan yabanıl hayvan ve bitkilere kadar her yaşayanı korumaya yönelik birtakım hareketlerin doğduğuna tanık oluyoruz. Ozon tabakasını korumak, yağmurlardaki asit oranını düşürmek, doğal dengeleri biraz olsun yeniden kurmak için uygulamaya konan kurtarıcı kararlara değindim daha önce.

İnsancıllaşmak ya da yok olmak: Karşı karşıya olduğumuz durumu ancak böyle koyabiliriz ortaya. Altıncı yok oluş dönemi, bizi önüne geçilmez bir yok oluşa sürükleyecek bir kayıtsızlıkla değil, bugün feda ettiğimiz türleri katletmekten vazgeçmeye karar vererek, bizi günün birinde yok olmuş türler listesinde yer almaktan kurtaracak sağlam bir tepkiyle son bulabilir pekala. O zaman daha da ileriye, yıldızların ve galaksilerin arasına gider, evreni keşfederiz. Kültürümüzü koruyup zenginleştirir, sanat yapıtlarını sanatın her dalında çoğaltarak dünyayı güzelleştiririz. Belki de -kim bilir- bir gün dünya dışı uygarlıkların kültürlerinden yararlanırız.

“Umut, kuşkusuz hâlâ burada ve kısık sesle şarkı söylüyor,” demişti bize Paul Valery.

Hubert Reeves

Dawkins & Krauss

Bu iki adamın bilimsel dünya görüşünü destekleyerek yaptıkları çok değerli, çünkü bu insanlığı insanlık kılan şeyin bir parçası. (Werner Herzog)

Evrende Yalnız mıyız?

"Sağduyu”

Her biri yaklaşık yüz milyar yıldız içeren en az yüz milyar galaksiden oluşan bu koca evrende, başka yıldızların çevresinde dönen başka gezegenlerde yaşam yok mu? Peki varsa: Bu gezegenlerde yaşayan organizmaların evrimi sırasında akıl ve bilinç ortaya çıkmadı mı? Şunu içtenlikle kabul etmeliyiz ki, bu konuda büsbütün cahiliz. Hiçbir gözlem verisi, Dünya’dan başka yerde yaşamın olduğunu kesin olarak söylememize izin vermiyor. En iyi cihazlarla (binlerce ışık yılı uzaklıktaki kaynaklardan gelen sinyalleri alabilecek kapasitede cihazlar) saatlerce yapılan onca dinlemeye karşın radyoteleskoplarımız hiçbir mesaj almadı, “küçük yeşil adamlar”ın dünyaya ayak basışını anlatan hiçbir hikâye yaygınlaşmak için gerekli inandırıcılık eşiğini aşamadı daha. Yeni gökbilimsel araştırma programları sayesinde, önümüzdeki birkaç on yıl içinde, bu sorulara bir cevap alabileceğiz. Ama şimdilik, bu konuda hiçbir kesin bilgimiz olmadığını kabul etmemiz gerek.

Yine de bu, bizim kurgu yapmamıza engel değil... Dünya dışı yaşamın çok büyük olasılıkla varolduğunu söylemez miyiz? Evrende en az bir kez yaşamın ortaya çıktığı (bizde!) gerçeğinden hareketle, kimilerinin ileri sürdüğü gibi, onca olası yer varken yaşamın yalnızca bir yerde olması usa aykırı değil mi?

İyi ama “sağduyu”, “mantıksal çıkarım” ve olasılık gibi alışılmış popüler dayanaklar bu bağlamda kullanılabilir mi? Bu tür dayanaklar birtakım güçlükler içerir; öncelikle kabul etmeliyiz ki, “sağduyu” kavramı insani bir kavramdır ve alabildiğine özneldir; dolayısıyla, buna dayalı her tür çıkarım ister istemez görece bir değer taşıyacak, herkese yaygınlaştırılamayacaktır. Dahası evrenin “usa uygun” olmak gibi bir derdi de yok! O neyse o; bizim usumuz ona uyum sağlamalı...

İkinci güçlük, olasılık kavramının kullanımından ileri geliyor. Bu kavram, ancak bütün seçenekleri bilinen bir durumda geçerlilik kazanabilir. Mesela kumarhanede zar atan bir oyuncu, bir “üç” elde etme olasılığını hesaplayabilir, çünkü attığı zarın altı yüzü vardır. Bu durumda, bir üç elde etme olasılığı altıda birdir. Ama kaç yüzü olduğunu söylemediğiniz bir zar verirseniz ona, olasılık hesabını yapması olanaksızlaşır. Temel bir bilgiden -atışının olası sonuçlarının sayısından- yoksun kalır böyle bir durumda. Öyleyse Dünya’da cansız maddeden canlı maddeye geçişe olanak sağlayan süreçlerin tamamını ve nasıl işlediklerini şimdilik tam olarak bilemediğimiz için, herhangi bir başka gezegen ortamında yaşamın ortaya çıkma olasılığını hesaplamayı bir yana bırakmalıyız.

Evrenin boyutu ve üzerinde yaşanabilecek gezegenlerin sayısı ne olursa olsun, yaşamın Dünya’da ortaya çıkmış olması, evrende başka yerde de varolma olasılığı hakkında hiçbir bilgi vermez bize.

*

Hubert Reeves

Gökyüzüne ve Yaşama

 İlişkin Yazılar

 Üç Pencere Yaklaşımı

Büyük teleskopların gözlemleri sayesinde, evrenimizin keşfinde hızla ilerliyoruz. Özellikle de, kozmosun bir özelliğine ilişkin bulduklarımız karşısında büyük bir şaşkınlık duyuyoruz: Onun devasa benzeşikliği. Bizden milyarlarca ışık yılı uzağa kadar maddenin görünümünde ve davranışında büyük benzerlikler ortaya çıkıyor. Hemen her yerde büyük ölçüde —ama bütünüyle değil- aynı. Hem büyük yapılar düzeyinde (galaksiler, bulutumsular, yıldızlar) hem de küçük yapılar düzeyinde (moleküller, atomlar, temel partiküller). Maddeyi yöneten yasalar da her yerde aynı.

Gökbilimsel görüntülemeyle dünyayı, “büyük pencere” diye adlandırabileceğimiz yerden gözlemleyebiliyoruz. Evrenin bir tür takımada olduğunu, galaksilerin de bu takımadayı meydana getiren adalar olduğunu görüyoruz. Biçimlerine göre gruplandırıyoruz galaksileri: Spiral, eliptik, düzensiz... Evrenin yaşı ilerledikçe bu biçimler de değişiyor tabii. Sonra galaksilerde bir sürü yıldız görüyoruz; bunları da sıcaklıklarına, renklerine ve başka parametrelere göre sınıflandırıyoruz. Ama bir galaksiden ötekine yıldızlar büyük benzerlikler gösteriyor.

Spektroskoplar aracılığıyla yıldızların ışığını inceleyerek açtığımız “küçük pencereden” de atom ve molekülleri gözlemleyip listeleyebiliyoruz. Sonuç dikkat çekici: Her yerde aynı atomları buluyoruz; dünyamızdaki fizik laboratuvarlarındakilerle aynı atomlar! Dünya’da bulamadığımız hiçbir atomun varlığını saptamadık gökte, en azından kozmosun gözlemlenebilir sınırları içinde (helyum hariç, onu önce Güneş’te bulduk, daha sonra Dünya’da).

Aynı şekilde, radyoastronomi de galaksimizde, başka birçok komşu galakside olduğu gibi, kimyacılarımızın yakından bildiği yıldızlar arası moleküllerin varlığını gösterdi. Çarpıcı bir bulgu: İçinde üç ya da dörtten fazla atom bulunan bütün moleküller -bazılarının yüz atomu var- önemli sayıda karbon atomu içeriyor. Öyleyse karbon, Dünya’da da gökte de molekül mimarilerinin favori elementi galiba.

Geriye, üçüncü pencereden, yani atomlar ile galaksiler arasındaki ara boyutlardaki yapılara açılan pencereden yapabileceğimiz gözlemler kalıyor. Başka deyişle, virüslerden balinalara kadar yaşayan organizmaları gösteren pencere. Ancak bu pencere hala bize kapalı, yaşamın bizim gezegenimizden başka yerde de olup olmadığını bugün bilemiyor olmamızın nedeni de bu zaten. İddialı uzay araştırma programları sayesinde çok geçmeden açılır belki bu pencere de!

Yine de küçük ve büyük pencereden yapılan gözlemlerin sonuçları kabul edilebilir bir dayanak koyuyor ortaya: Kozmik benzeşiklik dayanağı. Biraz daha açıklayalım: Gerek makro yapılarda gerekse de mikro yapılarda gözlemlenen büyük benzerlikler dikkate alındığında, ara yapıların da Dünya’da bize tanıdık olan yapılarla birtakım benzerlikler gösterdiği varsayılabilir. Farklı yaşam biçimleri, eğer varsa, kuşkusuz büyük bir çeşitliliği ortaya çıkartacaktır (tıpkı Dünya’da olduğu gibi), ama çok sayıda ortak özellik de içerecektir. Canlıların her koşulda yaşamın gereklerine bağlı zorunlulukları yerine getiriyor olmaları, bu önermeyi destekler zaten; tüm canlılar enerji tüketmek, rekabet etmek, üremek, vb. zorundadır.

Yapıların benzeşikliğini ortaya koyan bu dayanak, dünya dışında yaşam olduğu iddiasını destekleme konusunda ne işe yarar? Bana kalırsa, böyle bir şey ancak esin verir, o kadar. Konunun daha çok tartışılacak yönü var...

*

Hubert Reeves

Gökyüzüne ve Yaşama

 İlişkin Yazılar

Lawrence Krauss: Yoktan Var Olan Evren (A Universe From Nothing)

http://kaotikbenlik.blogspot.com.tr/2014/06/ sisyphosu-mutlu-olarak... - Lawrence Krauss

http://kaotikbenlik.blogspot.com.tr/2014/06/we-ara-all-made-of-stardust.- Lawrence Krauss

Yüksel Arslan

“Özgürlük kavgasında yalnız nöbetçi," der Heine bir vasiyet-şiirde. "Yalnız yaşadım." diye kabullenir Benn. Schwitters de: ‘Hayatım boyunca her şeyi yalnız yaptım." demiştir. Buna karşın, kendi yalnızlığında ve onların büyük yalnızlıklarında, Arslan’ın açığa vurduğu şey kardeşçe bir topluluğa aidiyettir... Arture'lerini bana gösterirken, onlarda onun sesinin yankılarını duymak, aklının yansımalarını görmek daha da derinden etkiliyor beni. Arslan bu büyük ustaların her birinde sanatının yankısını buluyor. Pascal'in "insan araştırması'nda da. Tsvetayeva'nın "dünyanın başlangıcından sonuna aynı" ozanında da, Heine'nin bireyinin evrenselliğinde de kendini buluyor o... Ondan yaşça büyük olanların desteğine ihtiyaç duyuyor sanki ve alçakgönüllülükle kendini bu topluluğun arasına konumlandırıyor.

Tek amacı onların sözlerini derleyip toplamak değil, kendi benliğinin derinliklerini, ulaşılmaz gizlerini de dışavurmak istiyor. Ruhuna, bedenine, kanına işlemiş bir tutku bu bir yandan. Bir yandan da vazgeçilmez bir minnet duygusu. Ve bir de orada, insan düzeyinde, en sonunda sesinin duyulduğunu ve kabul edildiğini bilmek var işin içinde... Gottfried Benn'in hayatının sonunda ileri sürdüğü şeyden pek de farklı değil aslında: "Aslında yalnızca sanatçılarla konuşabilir insan."
"Bir düşünürü okuduğunda." diyor Arslan. "ister eskilerden, isterse aynı yüzyıldan olsun, onda kendi düşünceni bulursun. Bir ozan için de aynı şey geçerli. O bir dosttur, çünkü aynı şeyi düşünüyorsunuzdur. Yeryüzünde yalnız hissetmezsin kendini. Böylece Antikçağ'dan şimdiye dostlar edinirsin. 'Etkilerime şöyle bir göz atıldığında, can dostların listesi görülecektir!"

Jaques Vallet

A 631: Henry David Thoreau

Henry David Thoreau üstüne uzunca bir 'not' hazırladım (A 631), sonra da yeni bir arture yaptım (A 636), kısa bir süre önce bitirdim onu. Çok basit, her gün Walser gibi yürüyüş yapıyormuş. Özellikle yabani otları, yabancı otları yeğliyormuş. Kimse sevmez onları, köylüler bile sevmez. Biraz farklı biriymiş. Benim için, yaşama şekli ve söylediği şeyler önemli. Köleliğe karşı mücadelesi ve 'sivil itaatsizlik' kitabı. Son arture için, gezintilerimde bulabildiğim tüm yabani otları topladım, desenlerini çizmek için çiçekleri bardaklara koydum... Harika bir şey bu. Özümde, böyleyim işte. Yeni bir hayatöyküsü okudum: Henry Thoreau, Yeni Dünyaya Uyanan Olmak (Gilles Farcet). Defterime sayfalarca not aldım.

Arture'lerin hazırlık aşaması bu. Birini sevdim mi, Fransızcada onunla ilgili bulabildiğim her şeyi okuyorum. Arture'lerimi bunun içinde hazırlıyorum. Kimi kez, işin içinden çıkamıyorsun, birini fazla seviyorsun, elinden hiçbir şey gelmiyor. Şurada, Thoreau'nun portresini betimliyorum, bir ırmakla birlikte küçük bir manzara... ayrıca onun karşı çıkışlarından bazılarını. Örneğin uykuya karşı cephe alıyor: ‘Ahlaki reform, uykudan kurtulmaya çaba göstermeyi gerektirir. Uyanmayı ve uyanık kalmayı öğrenmemiz gerek.' Sonra da benim için önemli olan şeyi not ettim.'

"Başım hem el hem ayak. En iyi özelliklerimin hepsinin onda toplandığını hissediyorum. İçten içe başımın toprak kazıcı bir organ olduğunu düşünüyorum, tıpkı bazı varlıkların somaklarını ve ön ayaklarını kullandıkları gibi kullanıyorum onu, bu tepelerde üstünden geçtiğim yerleri başımla kazmak, eşelemek isterdim." (H. D. Thoreau)

"...kendi adıma, her yazardan er ya da geç kendi hayatı üstüne yalın ve içten bir anlatı bekliyorum, büyük bir saflıkla öteki insanların hayatına ilişkin bir şeyler söylemesini değil." (H. D. Thoreau)

"Kenti gördükçe daha az seviyorum. Onu izleyen gözlerimden utanıyorum, hayal ettiğimden bin kat daha aşağılıkmış meğer. " (H. D. Thoreau)

(...) 

"Sokaktaki domuzlar nüfusun en saygın kesimi. Bir milyon insanın tek bir insanla karşılaştırıldığında hiçbir öneminin olmadığını dünya ne zaman anlayacak?" (H. D. Thoreau)

Yeni Etkiler

Yunan siniklerini, Sinoplu Diogenes'i keşfettim, o ünlü Diogenes’in yazdıklarını bilmiyoruz ama onunla ilgili birçok öykü ve söylenti derlemeciler, özellikle de Diogenes Laertius sayesinde bize kadar ulaşmış... Tam onlarla eğlenmeye başlamıştım ki Nietzsche cehenneminde buluverdim kendimi. Torino'da, kötü muamele gören bir atın karşısındaki 'çöküşünü biliyordum, ama hayatının son bölümüne, deliliğine ilişkin başka kitaplar okudum. Ayrıntıları bilmiyordum, örneğin onu Basel'e götürmek için Torino'ya gelen arkadaşlarından birinin, Franz Overbeck'ın anılarını okudum. Nietzsche o dönemde Strindberg'le yazışıyor, ona tamamen deli işi mektuplar yolluyormuş... Diyeceğim, yine delilikle ilgilendim. Giacomo Leopardi'nin, Schopenhauer’in, Hölderlin'in, Strindberg'ln. Robert Walser‘in sonsuz cehennemlerine daldım, pek tanımadığım Alman romantikleriyle ilgilendim: Heinrich von Kleist'la, Nıkaolous Lenau'yla, Reınhold Lenz'le, Georg Büchner'le, Novalis'le, aynı zamanda Kıerkegaard'la ve Torquato Tasso'yla... Sıkıntılar, daralmalar, intiharlar, korkunç hastalıklar... Kant, Maupassant. Cesare Pavese, Karl Kraus. Walter Benjamin, Bruno Schultz... Ve Blaise Pascal... Pascal Şöyle yazıyor: ‘Soyut bilimleri inceleyerek çok zaman geçirmiş, ama onlarla iletişim kurmakta zorlanmaktan yılmıştım. Ne zaman ki, insanı incelemeye başladım, o soyut bilimlerin insana özgü olmadığını ve içlerine daldıkça onları bilmeyenlerden daha fazla kendimden uzaklaştığımı fark ettim.’ Ona gore. insan ‘anlaşılmaz bir canavardır'. Evet, asıl sözcük bu: canavar! Thomas Bernhard da tüm bunların üstüne tüy dikti!"

Yüksel Arslan

Autoartures XXI (Fernando Pessoa)