Sartre'çı hayır, Camus'cu evet duygusu; birinin doğaya hayırı, ötekinin toprağa eveti; birinin kara ilhamları, ötekinin kozmik büyülenmeleri; bir yanda hiç bağdaşmayacağımızı hissettiğimiz bir dünyanın ürkütücü betimlemeleri, nesneler fobisi, her şeyi illa ve sürekli çıkarma, dünyaya ve hayasız çoğalmalarına allerji- öte yanda, neredeyse mistik esrimeler, Cezayir manzaralarının tarifsiz güzelliği, güneş ve mevsimler izin verdiği sürece, taşın ve tenin diyaloğu, ballı meyveler, toprak ve bereketi, sonsuzluk ve kozmosun güzelliği, kestane ağaçlarının yerine selviler, alametler ve yıldızlarla dolu gece, Roquentince bulantıya karşı greko-Cezayir atlet, güreşen sarhoş bedenler, tenin kutsal gizemi, kokuları, renkleri, ruhla duvağı, yapış yapışa karşı kuru, fazlası olan bir vücuda ve karşı koyulmaz çirkinliğine karşı doygun ten, Sartreçı politikacı Gide'e karşı Epikurosçu Gide, "Yarılmış etinden bal sızan altın sarısı iri Trabzon hurmaları."
Bir anlamda, sanat ve yaşama sevinci düzeni, elbette ve her zaman Albert Camus haklı bulunacaktır: Mutluluk, haz, şeylerle dostluk, uyum, kösnüllük, dünya ile barışıklık, şimdiye bakma, an ahlakı -ve buna karşılık, Sartre'da, ara ve acı bir şekil, Augustin'ci 'acı gönül kırıklıkları', insanlar arası ilişkilerde ortaya çıkmaya hazır kin ve kancıklıktan kopmayan bakış.
Ama bir başka anlamda, tepkilerden sonra, kavramlar olan ilkeler, ahlakın ve ayrıca politikanın başka temelleri anlamında, nasıl olur da sözü Sartre'a bırakmayız, eski dostunun tarafını bırakıp onun tarafını tutmayız: Gerçekten de insanın doğaya boyun eğmesini savunan bir etik nasıl bir etiktir? Ne zamandan beri, değerler arzulara ve arzular dünyanın düzenine yerleşmiştir? Adaletten daha çok mutluluktan söz eden bir ahlak ahlak mıdır? Dünyaya bayılmakla, ona rıza göstermekle, onu kutsamakla yetinen bir siyaset siyaset midir?
... sf 376, 377 Sartre Yüzyılı
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder