 |
| The Trial, 1962, Orson Welles |
Meğer Cahiers du Cinema Dava'yı kuşatan küçük ama derli toplu bir kitap yayımlamış 2005'de: Jean-Philippe Trias sisli arka hikayeyi adım adım gezdiriyor. Baktım, Piranesi konusuna o da girmiş. Asıl can alıcı olan, meraklıların çoğunun bildiğini sandığım konuyu yeni öğrendim: Muazzam mekan çalışmalarını Welles'in, o sıralarda terkedilmiş durumda, yıkılmayı bekleyen Orsay garında yapmayı akıl etmiş olması ürpertti beni. Hem de dört dörtlük gerekçelerle: "Keder atmosferi"nden Auschwitz'e ve Cezayir savaşına bağlayarak rayları.
Açık söylemek gerekirse Dava'yla ilgili hiçbir satır okuduğumu anımsamıyorum, filmi gördüğüm dönemde. 1969'da, İstanbul'da beş parasız bir lise öğrencisi: Nereden, ne bulabilirdim? Çevremde konuşabileceğim, diyalog kurabileceğim kimse yoktu. Şimdi o yalın halin önemi üzerinde bundan duruyorum: Artık bir filmi böyle izlemiyoruz, izlettirmiyorlar, azimli davranmadıkça ek bilgi yağıyor insanın üstüne. Nighwatching'in bitiminde, epeydir göremediğimiz "The End" yazısının ardından koskoca bir satır çıktı ekrana: Nightwatchingfilm.com! Dayanamadım, gözattım tabii, eve dönüşte: Yok yoktu! 'Fena mı, her şeyi ayağınıza getiriyorlar' diye akıl yürütülebilir, tersi yönde de: 'Rahat bırakmıyorlar'. Filmle başbaşa kalmak iyidir, bir süre. Sorular tırmalıyorsa, iz sürülür. Yakıcı olan, hala dilediğiniz filme ulaşmanın olanaksız kılındığı durumlarla karşılaşmamız: İşte Bergman'ın En Presence d'un Cown'u: Arte'de izleyebilmiştim, o gün bugün boş yere aradım her köşede: Yapımcılararası anlaşmazlık yaşanıyormuş, yeni öğrendim!
 |
| The Trial, 1962, Orson Welles |
Dava'ya dönersem: Filim 1962'de çıktığında, doğan tartışmalarda bir toz bulutu oluşmuş: Sadakat mı ihanet mi kavgası bana komik geliyor, hele Brod'un Kafka'ya sadakatından sonra! Kafka on yıl daha yaşasaydı ne olacaktı? Dava'yı yayımlayacak mıydı, yoksa yok etme kararını mı uygulayacaktı? Diyelim ilk çözümü benimseyecekti: Metnin düzeni, sıralaması ne yönde gerçekleşecekti? Bu halini Max Brod'a borçluyuz.
Biraz daha eşinmek istiyorum Welles etrafında -onbeş yaş daha genç olsaydım, oturur küçük bir kitap, olmadı bir başkalaşım metni kurardım etrafında. Şimdi: Emin değilim.
Sekiz Buçuk bir yana, Başkalaşımlar'da sinemaya açılmamış olmam bugün bakınca tuhaf görünüyor bana. On film, on başkalaşım için en iyi onu, en etkilendiğim onu seçmezdim sanırım: Sorun'lar üzerinde yoğunlaşırdım. Dava, bir ucundan uyarlama konusunu, öbür ucundan suçluluk izleğini ayartırdı herhalde. Yazmaya koyulmasın kişi, nerelere uzanır!
Bugünlerde, Orson Welles Orsay'e çağırıyor beni -
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder