Yaşamöyküsü
İS 2. yüzyılın sonu ya da 3. yüzyılın başında yazılmış bir papirüsten:
Lesboslu Sappho Mytilene kentinde doğdu. Babası Skamandros ya da Skamandronymos’du. Üç erkek kardeşi vardı; Ergyins, Larikhos ve Kharaksos. En büyükleri Mısır’a gitti. Sappho, daha çok, Larikhos’a düşkündü. Kleis adında bir kızı vardı. Kimileri onun davranışlarında kurallara uymamakla ve sevici olduğu iddiasıyla suçladı. Kimilerine göre rezil, çirkin bir kadının tekiydi; yüzü esmer, kendisi minyondu.
*
Suda Sözlüğü, “Sappho”, I. Anma
Annesi Eresuslu Kleis’di. Alkaios’un, Stesikhoros ve Pittakos’un yaşadığı 42. Olimpiyat’ta (ÎÖ 612-608) ünlendi... Korkylas adında çok zengin biriyle evlendi. Bu adam Andros’la ticaret yapıyordu... Sapho’nun üç yoldaşı ve arkadaşı vardı: Atthis, Telesippa ve Megara. Onlarla saf olmayan bir ilişki kurduğu gerekçesiyle adı kötüye çıktı. Öğrencileri Miletoslu Anagora, Kolophonlu Gogyla ve Salamisli Eurika'ydı. Lirik şiirlerden oluşan dokuz kitap yazdı ve plektrum’u (lir çalmada kullanılan araç) buldu.
Eusebios, Kronik
Olimpiyat 45. I’de (600-599) şairler Sappho ile Alkaios ün salmışlardı.
Strabon, Coğrafya
Sappho, Alkaios ve Pittakos döneminde ünlendi; harika bir yaratıktı bu: Bütün yazılı tarihte, şair olarak onun yanına varacak bir başka kadın tanımıyorum.
Athenseus, Bilginler Akşam Yemeğinde
O kadar cümbüşe katıldığını bildiğimiz Lesboslu Alkaios, Sappho için duyduğu arzulu aşkı liriyle dile getirirdi.
Polluks, Dağarcıklar
Mytineleliler Sappho’nun yüzünü sikkelerine darp ettiler.
Perphrios, Horaatius Üzerine, Risaleler Genellikle erkeklerin yer almadığı şiirleriyle ün saldığından ya da bir tribad olarak iftiraya uğraması yüzünden, “Erkeksi Sappho.”
Bu cümle üzerine Dionysios Latinos:
Erkek: Yumuşak değil (yani eşcinsel değil): Ne çapkın bir hazcı; ne de iffetsiz.
*
Tyreli Maksimos, Söylevler
Kim Lesboslu kadının aşkını Sokratik bir aşk sanatından ayrı tutabilir? Bana öyle geliyor ki onlar aşkı kendi tarzlarıyla yaşadılar. Sappho kadınların aşkıyla, Sokrates erkeklerin. Çünkü ikisi de çok sevdiklerini ve bütün güzel şeylerden büyülendiklerini söyledi. Alkibiades, Kharmides ve Phaedrus Sokrates için neyse, Gyrinna, Atthis ve Anaktoria Sappho için aynı şeydi.
“Öteki Sappho”
Suda Sözlüğü, “Sappho”, II. Anma
Mytilene’den bir Lesboslu lir çalgıcısı. Bu Sappho Lekates uçurumundan kendini attı ve Mytileneli Phaon’un aşkı uğruna denizde boğuldu. Kimileri lirik şiirleri olduğunu da söyler.
*
Aelianos, Tarihsel Derlemeler
Skamandrenynios’un kızı şair Sappho: Ariston oğlu Platon bile ona bilge der. Anladığım kadarıyla Lesbos’ta bir başka Sappho daha vardı; ama şair değil, saraylıydı.
Şiiri
Hephaestion, Şiir Üzerine
“Genel” şiir kıtası biçimleri, Sappho’nun 2. ve 3. kitaplarında görüldüğü gibi kıtalar ya da dizeler olarak betimlenebilir... öte yandan, beyitlerdeki dizelerden her biri aynı olduğu ve rastlantıyla da olsa, Sappho bütün şarkılarını tek rakamlı bitirdiği için, bunlar dizenin birim alındığı şiirler olarak nitelendirilebilir.
*
Marius Viktorinus, Gramer, Horatius’un ölçüleri Üzerine
Sappho kıtasını Alkaios bulmuşsa da Sappho on birlisi olarak bilinir. Hem dize sayılarından, hem de Sappho’nun bu biçimi Alkaios’tan daha sık kullanmasından dolayı. Kıta dördüncü bir dizede toplanır.
*
Horatius, Risaleler
Erkeksi Sappho ölçü seçimiyle Arkhilokhos’un esin perisini eğitir...
Halikarnassoslu Dieonysos, Edebi Kompozisyon Üzerine
Eski lirik şairler, yani Alkaios ile Sappho'nun kıtaları kısaydı. Böylece az sayıdaki kolonlarına çok çeşitleme sokmadılar ve epodia’yı, yani kısa dizeyi çok az kullandılar.
Athenaeus, Bilginler Akşam Yemeğinde
Menaekhmos Zanaatçılar Üzerine adlı risalesinde Sappho’nun magadis’in benzeri olan pekris’i bulduğunu söyler.
*
Demetrios, Üslup Üzerine
Büyü kimi zaman konunun içinde yer alır; su perilerinin bahçeleri, düğün şarkıları, aşk serüvenleri; Sappho’nun bütün şiirleri gibi.
*
Menandros, Belagatı Göstermek Üzerine
Yakarı ilahileri içeren Sappho'nun, Anakreon’un ya da başka şairlerin nice tanrısal yakarışları ilahilerinin büyük bölümünü andırır. Şiirsel yakarı ilahileri oldukça uzundur; Çünkü tanrılar nice yerden çağrılırlar, Sappho’da ve Alkman'da gördüğümüz gibi. Şairler Artemis’i nice dağlardan, kentlerden, ırmaklardan çağırır. Aphrodite’yi Kıbrıs’tan, Knidos’tan, Suriye’den ve pekçok başka yerden. Bunun yanında, yerleri betimlerler: Irmaklar, sular ve kıyılar; komşu otlaklar; ırmak kıyılarında yapılan danslar vs. söz konusu olduğunda. Benzer biçimde, eğer tanrıları tapınaklarından çağırırlarsa, ilahileri de o kadar uzun olur.
*
Upuleius, Antoloji
Ve aynı şeyi (yani, düzenlenmiş amatör şiir) bilin ya da bilmeyin, başkaları da yaptı. Yunanlılardan bir Teoslu (Anakreon), bir Lakedemonialı (Alkman) ve bir Keoslu (Simonides); ayrıca, Lesbos’dan bir kadın. Gerçekte iffetsizce olan, ama şarkılarının tatlılığıyla lehçesinin tuhaflığını uzlaştırıp bize kabul ettirecek kadar güzel.
*
Himerios, Söylevler
Kadınlar içinde Sappho lirle birlikte güzelliği sevdi ve böylece bütün şiirini Aphrodite’ye ve Eros’a adayarak bir kızın güzelliğini ve zarafetini şarkılarının bahanesi yaptı.
Halikamassoslu Dionysos, Demosthenes
Öbür üslup zarif ya da göz alıcı olarak bilinen üsluptur ve inceliği görkemliliğe yeğ tutar. Her zaman sözcüklerin en yumuşağı ve pürüzsüzü seçilir. Ezgi, ses uyumu ve bunlardan doğan tatlı bir ses bu üslubun özelliğidir. İkinci olarak, bu üslubu kullananlar sözcükleri rastgele biçimde ya da düşüncesizce yan yana getirerek kullanmazlar. Bunun yerine, sözcükleri öylesine istif ederler ki sesler daha müzikli olsun. Sözcükleri daha çekici birliktelikler yaratabilmeleri için düzenlemeler yaparlar...
*
Antologia Palatina, “Philodemos”, Bir Italyan Kızı Üzerine
Bana ne, Flora adında bir Oscan ise, ve daha Sappho’nun şarkılarını söyleyemiyorsa.
*
Antologia Palatina, “Antipater”, Sappho Üzerine
Benim adım Sappho, ben geçtim kadınları şiir sanatında, erkekler nasıl geçtiyse Homeros’u.
*
Antologia Palatina, “Platon”, Musalar Üzerine
Kimi dokuz Musa var der: Ne yanlış!
Bak Lesboslu Sappho var onuncu olarak.
*
Erdal Alova'nın Sappho çevirilerinin
yer aldığı kitaptan
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder