Zagreus ve Mersault'nun Diyalogu (Mutlu Ölüm'den)

'Yorgun görünüyorsunuz," dedi Zagreus.

Mersault utanarak, "Evet, canım sıkılıyor," diye yanıt verdi yalnızca.

Bir süre sonra kalktı, pencereye doğru yürüdü ve dışarıya bakarak ekledi:

"Evlenmek, intihar etmek ya da İllustration’a abone olmak istiyorum.

Umutsuz bir davranış yani."

Öteki gülümsedi:

'Yoksulsunuz, Mersault. Bıkkınlığınızın yarısı buna dayanıyor. Öteki

yarısıysa yoksulluğu saçma bir biçimde kabul etmenize."

Mersault hep sırtı ona dönük oturuyor ve rüzgâr altındaki ağaçlara

bakıyordu. Zagreus eliyle bacaklarını örten örtüyü sıvazlıyordu.

"Biliyorsunuz. Bir adam her zaman gövdesinin gereksinimleriyle

ruhunun istekleri arasında sağlayabildiği dengeyle değerlendirilir. Siz...

siz kendinizi kötü değerlendirmektesiniz, Mersault. Kötü yaşamaktasınız.

Barbarca." Başını Patrice’e çevirdi: "Araba kullanmayı seviyorsunuz, değil mi?

- Evet.

- Kadınları da seviyorsunuz?

- Güzellerini.

-İşte demek istediğim bu." Zagreus ateşe döndü.

Bir süre sonra: "Bütün bunlar..." diye başladı. Mersault döndü,

ardında esneyen camlara dayanarak tümcenin sonunu bekledi. Zagreus

susuyordu. Erkenci bir sinek camda titreşiyordu. Mersault geriye döndü,

sineğin üzerini eliyle kapattı, sonra serbest bıraktı. Zagreus ona

bakıyordu, sonra duraksayarak, şöyle dedi:

"Ciddiyetle konuşmasını sevmiyorum. Çünkü o zaman konuşulabilen

tek şey oluyor: Yaşamını doğrulama. Ama ben... ben gözlerimin önündeki

kesik bacaklarımı doğrulayacak, haklı çıkaracak bir şey göremiyorum.

- Ben de," dedi Mersault geriye dönmeksizin.

Zagreus‘un diri gülüşü patladı birdenbire. "Teşekkür ederim. Bana

hiç yanılma payı bırakmıyorsunuz." Ses tonunu değiştirdi: "Ama katı

olmakta haklısınız. Yine de size söylemek istediğim bir şey var." Ve

ciddiyet içinde sustu. Mersault gelip onun karşısına oturdu.

"Dinleyin, diye yeniden başladı Zagreus ve bana bakın. Helaya

gitmeme yardım ediyorlar. Sonra kıçımı yıkayıp kuruluyorlar. Daha da

kötüsü, bunun için birilerine para ödüyorum. Ve onca inandığım bir

yaşamı kısaltmak için hiçbir girişimde bulunmayacağım. Daha kötüsünü

de, körlüğü, dilsizliği, düşünebileceğiniz her şeyi kabul ederdim; yeter ki

içimde yalnızca o yoğun ve coşkun yalımı duyayım, yani kendi varlığımı,

yaşayan beni! Hâlâ yaşamama izin verdiği için yaşama teşekkür etmeyi

düşünürüm yalnızca." Biraz soluksuz kalan Zagreus, arkaya kaykıldı.

Şimdi görülebilen yeri çok azdı, örtülerin çenesi üzerinde bıraktığı

morumsu bir yansıma yalnızca. Şöyle dedi o sırada: 

"Size gelince Mersault, haydi haydi, bu gövdenizle, biricik göreviniz, yaşamak ve mutlu

olmaktır.

- Beni güldürmeyin, dedi Mersault. Sekiz saat büroda çalışarak mı?

Ah bir özgür olsaydım!"

Konuşurken canlanmıştı ve zaman zaman olduğu gibi, içini umut

kaplamıştı, üstelik bugün kendisine yardım edildiğini hissettiğinden,

daha bir güçlüydü. Sonunda güven verdiği için güven duyuyordu. Biraz

sakinleşti, bir sigarayı ezmeye başladı ve usul usul konuştu yeniden:

"Birkaç yıl önce, önümde her şey vardı, yaşamımdan, geleceğimden söz

ediliyordu. Kabul ediyordum ben de. Hatta bunun için gerekenleri bile

yapıyordum. Ama daha o zamandan her şey bana yabancıydı. Kendimi

kişiliksizliğe, kimliksizliğe uygulamaktan başka kaygım yoktu. Mutlu ve

‘karşı’ olmamak. İyi açıklayamıyorum, ama siz anlıyorsunuz Zagreus.

- Evet, dedi öteki.

- Şimdi yine zamanım olsaydı... kendimi oluruna bırakmaktan başka

bir şey yapmazdım. Bu durumda başıma gelen her şey, bir çakıl taşı

üzerindeki yağmur gibi bir şey olurdu. Yağmur, taşı serinletir, ne güzel.

Bir başka günse güneşten yanar taş. Mutluluğu tam olarak böyle bir şey

gibi düşündüm."

Zagreus ellerini kenetlemişti. Sürüp giden sessizlikte, yağmur artmış

ve bulutlar belirsiz bir sis içinde kabarmışlar gibi geldi. Gök sanki içeriye

gölge ve sessizlik yükünü boşaltmış gibi, oda biraz daha karardı. Sakat

adam dikkatli konuştu:

"Bir gövde her zaman lâyık olduğu en iyi durumdadır. Bu çakıl taşı

ülküsüne gelince, onu güçlendirmek için bir yarı-Tanrı gövdesine sahip

olunması gerektiğini söyleyebilirim.

- Doğru, dedi Mersault biraz şaşırmış, ama hiçbir şeyi abartmayalım.

Çok spor yaptım, hepsi bu. Ve bir de tensel hazda çok ilerilere

gidebilirim."

Zagreus düşündü.

"Olsun, dedi. Bu sizin için daha iyi ya. Gövdesinin sınırlarını bilmek,

gerçek önsezidir. Ayrıca bu önemli de değil. Kendimiz olmaya zamanımız

yok. Ancak mutlu olmaya zamanımız var. Ama siz şu kimliksizlik

düşüncenizi bana açıklasanız, canınızı sıkar mı?

- Hayır," dedi Mersault ve sustu.

Zagreus çayından bir yudum içti ve dolu fincanını bıraktı. Günde bir kez
işemek istediği için çok az sıvı içiyordu. Her gün kendisine yapılan

küçük düşürücü hizmet yükünü, istenç gücüyle azaltmayı başarıyordu

hemen her zaman. "Küçük tutumluluklar değil. Bu da ötekiler gibi bir

rekor," demişti bir gün Mersault‘ya. Şömineye ilk kez birkaç damla

yağmur düştü. Ateş cızırdadı. Camlara vuran yağmur artıyordu. Bir

yerlerde bir kapı çarpıldı. Karşı yolun üzerindeki otomobiller parlak

sıçanlar gibi ilerliyordu. İçlerinden biri uzun uzun klakson çaldı; bu

anlamsız ve iç karartıcı ses, vadinin içinde dünyanın ıslak alanlarını daha

da genişletiyordu; öyle ki onun anısı Mersault için sessizliğin ve şu

gökyüzünün üzgünlüğünün bir bileşimi oldu.

"Bağışlamanızı dilerim Zagreus, ama uzun zamandır kimi şeyleri

konuşmadım. Böyle olunca, bilmiyorum ya da iyi bilmiyorum. Yaşamıma

ve onun gizli rengine baktığımda içimde gözyaşı titreşimi gibi bir şey

oluşuyor. Şu gökyüzü gibi. Aynı anda hem yağmurlu, hem güneşli, hem

öğle üzeri, hem gece yarısı. Ah Zagreus! Öptüğüm o dudakları, yoksul

çocukluğumu, kimi zaman beni sürükleyip götüren yaşam ve tutku

çılgınlığını düşünüyorum. Aynı anda bunların tümüyüm ben. Beni tanımakta

güçlük çekeceğiniz zamanlar olduğundan eminim. Mutsuzlukta

sınırsızlık, mutlulukta ölçüsüzlük, bilmiyorum ne desem.

- Aynı anda birçok şeye birden mi umut bağlıyorsunuz?

- Evet, ama amatörce değil, dedi Mersault tutkuyla. İçimde acı ve

sevincin yol alışını düşündüğüm her seferinde çaldığım bölümün hepsinin

en ciddisi, en yücesi, en coşturucusu olduğunu bilirim!"

Zagreus gülümsüyordu.

'Yapacak bir şeyiniz var öyleyse?"

Mersault şiddetle:

"Kazanmak zorunda olduğum yaşamım var," dedi. İşim; başkalarının

katlandıkları, benimse dayanmaya çalıştığım şu sekiz saatler..."

Sustu ve o zamana kadar parmaklarının arasında tuttuğu sigarasını

yaktı.

"Ve yine de, dedi kibritini söndürmeden önce, yeterli gücüm ve sabrım

olsaydı..." Kibritini üfledi, kömürlü ucu sol elinin tersi üzerine ezdi. 'Yaşamın

hangi aşamasına kadar varırdım, iyi biliyorum. Yaşamımı bir deney

haline getirmezdim. Kendim, yaşamımın deneyi olurdum... Evet, hangi

tutku bütün gücüyle beni doldururdu, biliyorum. Önceleri çok gençtim.

Çevreye uyardım. Bugün nasıl davranacağımı, sevmeyi, acı çekmeyi

anladım, gerçekte yaşamak budur, ama açık olunduğu ve yazgının, bir

sevinç ve tutkular gökkuşağının biricik yansıması -bu herkes için böyledir olarak

kabul edildiği ölçüde yaşamaktır bu.

- Evet, dedi Zagreus, ama çalışırken böyle yaşayamazsınız...

-Hayır, çünkü başkaldırı durumundayım ve kötü olan da bu."

Zagreus sustu. Yağmur dinmişti, ama gökyüzünde gece, bulutlarla yer

değiştirmiş, odayı şimdi hemen hemen karanlık kaplamıştı bütünüyle. Sakat

adamla Mersault’nun parlayan yüzlerini ancak ateş aydınlatıyordu.

Zagreus, uzun bir sessizliğin ardından Patrice’e baktı, yalnızca, "Sizi

seven kişileri çok acı bekliyor," dedi ve Mersault’nun birden sıçraması

üzerine şaşırarak durdu. Beriki, başı karanlıkta, "Onların aşkı beni

ilgilendirmez," dedi şiddetle.

-Doğru, dedi Zagreus, benim saptamam da bu. Bir gün yalnız

kalacaksınız, işte hepsi bu. Ama oturun ve beni dinleyin. Bana

söyledikleriniz ilgimi çekti. Özellikle bir şey; çünkü o, insanlık

deneyimimin bana öğrettiği her şeyi doğruluyordu. Sizi çok seviyorum

Mersault. Ayrıca gövdenizden ötürü de. Bütün bunları size öğreten odur.

Bugün bana öyle geliyor ki, sizinle açık yüreklilikle konuşabileceğim."

Mersault usulca oturdu ve yüzü sönmek üzere olan ateşin henüz

kırmızılığını koruyan ışığına girdi. Pencerenin karesinde yün perdelerin

ardındaki gecede birdenbire bir açılma gibi bir şey hissedildi. Camların

ardında bir şey gevşiyordu. Odaya sütümsü bir ışıltı girdi ve Mersault,

Buda yontusunun alaycı, ölçülü dudaklarıyla, bildik, kaçkın yüzler işlenmiş

bakır eşyaların üzerinde, o çok sevdiği yıldızlı ve Ay’lı geceleri

bulguladı. Gece sanki buluttan astarını yitirmiş gibiydi, dingin parıltısı

içinde balkıyordu şimdi. Otomobiller yolda daha yavaş ilerliyordu. Küçük

koyağın içinde birdenbire bir heyecan, kuşları uykuya hazırladı. Evin

önünde ayak sesleri işitiliyordu ve dünya üzerinde bir sütü andıran bu

gecede gürültüler daha geniş, daha seçik biçimde çınlıyordu. Kızıl yansılar

saçan ateş, odanın çalar saatinin çarpıntısı ve odayı kuşatan bildik

nesnelerin gizli yaşamı arasında, Mersault’yu, Zagreus‘un

söyleyeceklerini güven ve sevgiyle, bir başka yürekle algılamaya

hazırlayan geçici bir şiir dokunuyordu. Mersault kendini koltuğunda biraz

geriye alarak ve gökyüzünün karşısında, Zagreus ‘un garip öyküsünü

dinledi.

"Şuna eminim ki, diye başladı Zagreus, parasız mutlu olunamaz. İşin

özeti bu. Basitliği de, coşumculuğu da sevmem. Kendime hesap vermekten

hoşlanırım. Dikkat ettim de, kimi seçkin çevrelerde paranın mutluluk için

gerekmediğine ilişkin nüktemsi bir züppelik var. Bu aptallıktır, yanlıştır

ve bir ölçüde korkaklıktır.

"Düşünün Mersault, şanslı doğmuş bir adam için mutlu olmak hiçbir

zaman zor değildir. Nice sahte büyük insanın önemli yanlışı olan

vazgeçme isteğiyle değil de, tersine, mutluluk isteğiyle, herkesin ortak

yazgısını değerlendirmek yeterli. Yalnız zaman gerekiyor mutlu olmak

için. Çok zaman. Mutluluk da uzun bir sabırdır zaten. Ve çoğu kez, para

aracılığıyla zaman kazanmak gerekirken, yaşamımızı para kazanarak

tüketiyoruz. Beni hiçbir zaman ilgilendirmemiş tek sorun budur. Bu kesin."

Durdu Zagreus, gözlerini kapadı. Mersault inatla gökyüzüne

bakıyordu. Bir an, yolla kırların gürültüleri tek tek seçildi ve Zagreus,

acele etmeksizin, yeniden konuşmaya başladı:

"Ah, zenginlerin çoğunda mutluluğun hiçbir anlam taşımadığını pek

iyi bilirim! Ama bu sorun değil. Paraya sahip olmak, zamana sahip

olmaktır. Bu görüşümde kararlıyım. Zaman satın alınır, her şey satın

alınır. Zengin doğmak ya da zengin olmak; bu hak edildiğinde mutlu

olmak için zamana sahip olmaktır."

Patrice’e baktı:

'Yirmi beş yaşımda, Mersault, duygusu, istenci ve mutluluk

gereksinimi olan herkesin zengin olmaya hakkı olduğunu anlamıştım.

Mutluluğun gerekliliği bana insan yüreğindeki soyluluk gibi görünüyordu.

Benim gözümde her şey onun aracılığıyla haklılık kazanıyordu. Arı bir

yürek yetiyordu bunun için."

Sürekli Mersault‘ya bakan Zagreus, birden daha yavaş; sanki

Mersault’yu belli dalgınlığından çekip çıkarmak istermiş gibi, soğuk ve

sert bir sesle sürdürdü: 'Yirmi beş yaşımda servet edinmeye başladım.

Dolandırıcılık karşısında gerilemedim. Hiçbir şey karşısında

gerilemeyecektim. Birkaç yıl içinde tüm nakit servetimi elde etmiştim.

Düşünebiliyor musunuz Mersault, yaklaşık iki milyon. Dünya önümde

açılıyordu. Dünyayla birlikte de, yalnızlık ve tutku içindeyken düşlediğim

yaşam..."

Bir süre sonra Zagreus, daha boğuk bir sesle konuştu:

"Sahip olacaktım bu yaşama, Mersault, hemen ardından bacaklarımı alıp götüren

kaza olmasaydı. Sonunu getiremedim... Şimdi de işte böyle. Anlıyorsunuz

değil mi, eksiltilmiş bir yaşamı yaşamak istemedim. Yirmi yıldır param

var elimde. Ama alçakgönüllüce yaşadım. Servetimin ancak bir bölümünü

harcadım." Sert ellerini gözkapaklarının üzerinden geçirdi ve daha alçak

bir sesle, 'Yaşamı hiçbir zaman bir sakatın öpücükleriyle kirletmemek

gerekir," dedi.

Bu sırada Zagreus şömineye değmekte olan küçük sandığı açtı ve

kararmış büyük bir çelik kasayla anahtarını gösterdi. Kasanın üzerinde

beyaz bir mektupla kocaman, siyah bir tabanca vardı. Mersault’nun

istemeden uzanan meraklı bakışına Zagreus bir gülümsemeyle yanıt

vermişti. Durum çok basitti. Yaşamını yok edecek trajediyi yoğunlukla

duyduğu günlerde, tarihi atılmamış ve ölme isteğini dile getirdiği mektubu
kendi önüne koyuyordu. Sonra silâhı masaya bırakıyor, tabancayı
yaklaştırıp alnını ona yapıştırıyor, şakaklarını sürtüyor, demirin

soğukluğu üzerinde yanaklarının ateşini yatıştırıyordu. Parmakları

tetik boyunca dolaşarak, emniyeti elleyerek; dünya çevresinde susuncaya,

şimdiden yarı uykulu olan bütün varlığı, içinden ölümün çıkabileceği

soğuk, pis bir demirin duyumu içinde büzülünceye kadar, uzun süre böyle

kalıyordu. Ölümün saçma kolaylığını fark etmesi için mektubuna tarih

atmasının ve tetiği çekmesinin yeterli olacağını hissedince, yaşamı

olumsuzlaşmasının ne anlama geldiğini bütün dehşeti içinde ona

göstermeye yetecek ölçüde canlı oluyordu imgelemi; Zagreus, saygınlık ve

sessizlikle, bütün o yanma arzusunu, daldığı yarı-uykusuyla birlikte götürüyordu.

Sonra birden canlanarak, ağzı acı bir tükürükle dolu, silâhın

namlusunu yalıyor, dilini içine sokuyor ve sonunda olanaksız bir

mutlulukla hırıldıyordu.

'Yaşamımı berbat ettim hiç kuşkusuz. Ama haklıydım o sırada: Her

şey mutluluğun lehine, bizi budalalığıyla, şiddetiyle kuşatan dünyanın

aleyhine." Sonunda güldü Zagreus ve ekledi: "Düşünüyor musunuz

Mersault, uygarlığımızın tüm aşağılığı ve acımasızlığı, mutlu halkların

tarihi olmadığını ileri süren anlamsız bir aksiyomla ortaya konuyor."

Vakit epeyce geçti şimdi. Mersault durumu zorlukla

değerlendirebiliyordu. Başı ateşli kışkırtılarla dolup taşıyordu. Ağzında

içtiği sigaraların sıcaklığı ve acılığı vardı. Çevresindeki ışık onunla hep

suç ortaklığı içindeydi. Öyküsünün başından beri ilk kez Zagreus’tan

yana baktı: "Anladığımı sanıyorum," dedi.

Sakat adam, harcadığı uzun çabadan yorgun düşmüş, boğuk boğuk

soluk alıyordu. Bir sessizlikten sonra, güçlükle konuştu yine de:

"Anladığından emin olmak isterdim. Söylediğimden, paranın

mutluluk getirdiğini çıkarmayın. Yalnızca şunu demek istiyorum: Kimi

tür insanlar için mutluluk mümkündür (zamana sahip olmak koşuluyla)

ve paraya sahip olmak paradan kurtulmak demektir."

Sandalyesinin üzerine, örtülerin altına sıkışmıştı. Gece kendi üzerine

kapanmıştı ve şimdi Mersault hemen hemen Roland’ı göremiyordu artık.

Uzun bir sessizlik oldu, yeniden ilişki kurmak isteyen Patrice,

karanlıktaki adamın varlığından emin olmak için ayağa kalkarak, el

yordamıyla:

"Atılmaya değer güzel bir tehlike, dedi.

- Evet, dedi öteki, boğuk bir biçimde. Bu dünya üzerine bahse girmek,

diğerine gere daha iyidir. Benim içinse kuşkusuz durum daha farklı."

"Bir paçavra, diye düşündü Mersault. Dünya içinde bir sıfır."

“Yirmi yıldır belli bir mutluluk deneyimim olmadı. Beni yiyip yutan

bu yaşamı bütünüyle tanıyamadım; ölümde beni korkutan, yaşamımın

bensiz tüketilmiş olduğu yolunda bana getireceği kesinliktir. Bir kıyıda,

herkesten uzakta, anlıyor musunuz?”

Beklenmedik, çok diri bir gülüş yükseldi karanlıktan.

"Demek ki Mersault, aslında bu durumda bile hâlâ umut içindeydim."

Masaya doğru birkaç adım attı Mersault.

"Bütün bunları düşünün, dedi Zagreus, bütün bunları düşünün."

Öbürü yalnızca:

"Işığı yakabilir iniyim? dedi.

- Lütfen."

Roland’ın burun kanatlarıyla yuvarlak gözleri, parlayan ışıkta daha

solgun çıktı ortaya. Güçlükle soluk alıyordu. Mersault’nun elini kendisine

uzatmasına, başını sallayarak ve kahkahayla gülerek yanıt verdi. "Beni

fazla ciddiye almayın. İnsanların kesik bacaklarım karşısında takındıkları

trajik hava canımı sıkar hep, bilirsiniz."

"Benimle alay ediyor," diye düşündü öteki.

"Trajiği mutluluğa yeğlemeyin. Bunu iyi düşünün, Mersault, sizin arı

bir yüreğiniz var. Bunu iyi düşünün." Sonra gözlerinin içine baktı ve bir

süre sonra: ve sizin iki bacağınız da yerinde, bu hiçbir şeyin

çirkinleşmemesini sağlar."

Gülümsedi o sırada ve bir çıngırağı salladı:

"Gidin artık, küçüğüm, benim çişim geldi."

...