Pisuar Sorunsalı

Cezanne’ın yazışmalarından, eserinin stilini arayan bir ressamın değil, ‘resim nedir?’ sorusuna cevap arayan bir sanatçının eseri olduğu anlaşılır. Bu arayış, geçerli olan sanat kavrayışlarını sorgulamak demektir. Lyotard’ın sözleriyle, “görüleni değil, gördürteni göstermek”, bunun için modernliği sökmek. “Avangard gerçekte, modernitenin berisindeki varsayımları soruşturan, son derece sorumlu, zahmetli, sebat isteyen bir mesaidir.”

Duchamp hazır- nesneleri böyle bir mesainin ürünleridir. Hazır nesnelerin en kışkırtıcı olanı da kuşkusuz pisuardır: Duchamp’ın bir sıhhi tesisat firmasına ait R. Mutt adına imzalayıp, reddedileceğini bile bile, kendisinin de jüri üyesi olduğu ve 1917’de New York’ta ilk kez düzenlenen Müstakiller Salonu’na sunduğu ‘heykel’. Binlerce üretilen ve basit bir ihtiyacı gidermeye yarayan modern bir sanayi ürünü sayesinde Duchamp’ın sergilediği, modernist estetiğin sorunsalıdır, onun kavram ve kurumlarıdır: Özgünlük, yenilik, biriciklik, otantiklik, yararsızlık/çıkarsızlık (Kant), öznellik... sergi, galeri ,müze, müellif/telif, tarih, eleştiri… değer, norm, kanon… Pisuar modernliğinde ötesinde, sanat-zanaat, sanat-sanayi ve mimesis gibi ezelden beri süren kadim meseleleri de uyandırır. Duchamp’a göre, “Bayy Mutt’un pisuarı kendi elleriyle yapıp yapmadığı bir önem taşımaz. Ama pisuarı seçen odur. Gündelik hayata ait sıradan bir şeyi alıp öyle bir sunar ki, onun yararlılık bakımından taşıdığı önem, edindiği yeni unvan ve getirdiği yeni bakış açısı tarafından silinir; Bay Mutt sunduğu nesneye ait yeni bir düşünce yaratır.

(Avangard Kuramı)

*

*

Pisuvar'ı bir sanat nesnesi olarak yüzlerine fırlattım, şimdi estetik güzelliği nedeniyle bir sanat nesnesi olarak hayranlık duyuyorlar ona.

Marcel Duchamp


 " Ama çeşme'nin takdir edilecek birçok niteliği var -sözgelimi, parlak beyaz yüzeyi. Aslına bakılırsa, Brancusi'yle Moore'un yapıtlarındaki nitelikleri andıran birçok niteliğe sahip."

 

George Dickie