Haz ve Acı, iki başlı ve iki çift kollu tek bir bedene sahip melez bir erkek yaratık olarak temsil edilir. Başlık şöyle der:
“Haz ve Acı kendilerini ikiz olarak gösteriyor, çünkü biri diğerinden yoksun olamaz, sanki birbirlerine yapışmış gibidirler.”
Acı sakallı bir ihtiyardır; Haz gençtir ve uzun saçlıdır. Çizim bu şekilde Leonardo’nun, farklı zamanlarda, farklı üsluplarla yaptığı birçok eskiz ve çizime şerh düşmüş olur: genç, alımlı, bukleli saçlara sahip bir erkeğin karşısında yaşlı bir adam (çıkık çenesi ve içe göçmüş dudakları dişsiz olduğunu düşündürdüğünden genellikle “fındıkkıran” olarak anılır). Figürün altındaki iki yazı bize bu melez bedenin bir ayağının altının üzerinde, diğerinin çamurda durduğunu bildirir.
Metnin başka bir kısmında, “Eğer hazzı seçerseniz bilin ki ardında size sıkıntı ve pişmanlık getirecek olan biri var” yazar. Leonardo nükte yapmadan duramaz ve bu sıkıntı (tribolatione) yaşlı adamın sağ elinden düşen gizemli küçük dikenli nesnelerle temsil edilir, bunlar İtalyanca’da tribolo olarak bilinen silahlardır. İngilizcede buna “caltrop” yani topuk tuzağı (Latince calx: topuk) denir. Daha sonra 1480’ler tarihli bir çizimde de, “triboli di ferro” başlığıyla, düşmanın ilerlemesini engellemek için hendeklerin zeminine nasıl saçılmaları gerektiğini açıklayan bir metinle birlikte yer alırlar. Bu metni yorumlayan Kont Giulio Pcrro şöyle demiştir. “Birkaç yıl önce [bunu 1881 yılında yazıyordu], Milano kalesinde yeni bir binicilik okulu inşa ettikleri sırada, bunlardan iki tane buldular, ben de bunları gördüm, ve bunlar tam da Leonardo’nun betimleyip çizdiği gibi yerleştirilmişti.” Bu nükte çizimi Leonardo’nun askeri mühendislik çalışmalarıyla (ya da yapmak istediği çalışmalarıyla) ilişkilendirir.
Acı bir yandan küçük sıkıntı dikenleri düşürür ve diğer yandan herhalde pişmanlık falagellum’unu temsil eden bir dal taşır. Haz’ın eylemi de onu taklit eder, bir elinden bir dizi para düşürür, çünkü haz pahalıdır (Modena şakasını hatırlayalım: “Sırf sikimi sokmak için 10 altın düka vermem gerekiyor”) ve diğer elinde bir kamış tutar. Leonardo’nun kamış için yaptığı açıklama etkileyicidir, çünkü o nadir görülen çift katmanlı metinlerden biridir; burada dikkat çeken bir konu bir başka, çok daha öznel bir konuyu ortaya çıkarır. Haz’ın “sağ elinde işe yaramaz ve güçsüz olan, açtığı yaralar zehirli olan bir kamışla” gösterildiğini açıklar. Bu görünürdeki amblem anlamıdır, ama aşağıdaki türden bir anımsama ya da hayalin altında gölgelenir:
Toskana’da kamışları yataklara destek olarak kullanırlar, insanın boş düşlere burada kapıldığını ve insanın hayatının büyük kısmının burada tüketildiğini, yararlı vakitlerin çoğunun burada harcandığını göstermek, sabahleyin, zihin toplanıp dinlendiği zaman, beden yeni işlere koyulmaya hazır olduğu ve hem olanaksız şeyler hayal eden zihin, hem de çoğu kez yaşamın başarısızlığının [mancamento di vita] bir sebebi olan o hazları alan beden bir sürü boş hazzı aldıktan sonra göstermek üzere yaparlar bunu: kamışı bu yüzden bu amaçla kullanırlar.
Toskana yataklarında hasır kullanılmasının simgesel nedenlerden çok pratik nedenlerle olduğunu tahmin edebiliriz, burada, bu bir parça nefes kesici sözdiziminde öne sürdüğü ve ayrıntılandırdığı ahlak daha çok kişiseldir. Bu bir itiraf anıdır: “boş hayallere” sahiptir, yani sabahları yatakta yatarken cinsel fanteziler kurmaktadır; bu yüzden kendini kötü hisseder çünkü kalkıp bir şeyler yapması gerekmektedir, ve belki fantezilerin doğası eşcinseldir. Haz’ın elindeki o fallik sapın sadece zayıf ve “yararsız” bir kamış olarak görülmesi oldukça açık bir şekilde bir gevşeme simgesidir, metnin akışı bunun birleşme sonrası değil kendi kendini tatmin sonrası olduğunu göstermektedir. Enfeksiyon notu (“açtığı yaralar zehirlidir”) bu imgenin çevresini saran kendinden tiksinti hissini tamamlar ve bunu bir kez daha Milano vebasının zehirli enfeksiyonlarıyla bağlantılar gibi görünür.
*
*
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder