1477 yılına doğru bir tarihte Leonardo Floransa’da kendi atölyesini kurdu. Bu doğal bir gelişmeydi: on yıldır öğrenci, çırak ve yardımcı olarak Verrocchio’nun yanındaydı. Artık ilk, zorlu bağımsızlık dönemine giriyor: kalabalık, rekabetçi bir piyasadaki genç bir maestro.
Bu yeni bağımsızlığın ilk belirgin işareti, 10 Ağustos 1478’de imzaladığı bir sözleşme; ama kısa bir süre önce keşfedilmiş, Leonardo’nun bottega'sının ortamına dair ilginç bir ima barındıran bir belge daha var. Bu belge Bologna Lordu Giovanni Bentivoglio’dan Lorenzo de’ Medici’ye yazılmış bir mektup ve mektup “Paolo de Leonardo de Vinci da Firenze” adlı bir gençten bahsediyor. Bu mektup 1990’lı yıllarda günışığına çıktığı zaman İtalyan basınında büyük heyecan uyandırdı, çünkü adına bakılırsa, Paolo, Leonardo da Vinci’nin o vakte dek bilinmeyen oğluydu. Bir an durup düşünmek bunu olasılık dışı kılıyor: mektupta örtük bulunan nedenlerle, Paolo 1462 yılında, Leonardo on yaşındayken doğmuş olmalıydı. Bu kişinin Leonardo’nun çırağı olması daha büyük bir olasılık. Dediğimiz gibi, bir çırağın, tıpkı Verrocchio’nun yaptığı gibi, ustasının adını alması gelenektendi.
Öyleyse burada, Leonardo’nun ilk çıraklarından birinin adını elde ettiğimiz anlaşılıyor ve bir adla birlikte bir hikâye gelir. Bentivoglio’nun 4 Şubat 1479 tarihli mektubuna bakarak, Paolo’nun Floransa’dan “bir süre önce” uzaklaştırılmış olduğunu anlıyoruz, çünkü “orada rezil bir hayat sürdürüyordu.” Bu sürgün onu “değiştirmek” ve “birlikte olduğu kötü insanlardan onu uzaklaştırmak” içindi. Anlaşılan Lorenzo de’ Medici bu olaya kişisel olarak karışmıştı, çünkü Paolo Bologna’ya geldiği zaman hemen hapsediliyor ve Bentivoglio bunun özellikle Lorenzo’nun talebi olduğunu söylüyor: “majestelerinden aldığım mektuplara uygun olarak hapse atıldı.” Paolo hapiste altı ay geçirdi, ama serbest bırakıldıktan, “kendini günahlarından arındırdıktan” sonra, “orada [yani Floransa’da] öğrenmeye başlamış olduğu kakmacılık sanatına adadı kendini, böylece usta bir zanaatkâr oldu ve meslek olarak bunu sürdürüyor.” Artık Floransa’ya dönmek istemektedir ve kardeşleri bunu rica etmek üzere Bentivoglio’ya yazmıştır. Bentivoglio’nun mektubunun amacı da budur: Paolo’nun geri dönebilmesi için Lorenzo’nun “hayırsever iznini ve affını” dilemektedir. Paolo kendini değiştirmiş, demektedir Bentivoglio, bundan sonra “dürüst bir insan olmaya ve düzgün bir şekilde yaşamaya” söz vermektedir.
Bu karışık bir hikâye ve bizi tekrar Leonardo’ya, aile bağlantıları nedeniyle Paolo’nun ustası olarak tanımlanan Leonardo’ya geri götürüyor. Altı ay Bologna’da hapiste olduğu ve bunun ardından da hayatını bir intarsiatore ya da kakmacı olarak kazandığı düşünülürse, Paolo’nun Floransa’dan skandallı bir biçimde ayrıldığı tarihin mektubun tarihinden en az bir yıl önce, yani 1477 sonları ya da 1478 başı olması gerektiğini anlarız. Geriye doğru tasarlayarak durumu şöyle kurgulayabiliriz. 1477 yılında, Leonardo’nun Paolo adında Floransalı bir çırak ya da hizmetçisi vardır. Büyük olasılıkla bir ergen. Toplumsal konumları pek anlaşılmayan kardeşleri vardır Paolo’nun: Bentivoglio mektubunda iki kere bu kardeşlerden bahsediyor. Belki babası yoktu, bu olayda onun rolünü kardeşler üstlenmiş görünüyor - bu da onun atölyedeki anlamıyla, Leonardo’nun edindiği bir “evlat” konumuyla bağlantılı sayılır. Kakmacılık, yani büyük hüner isteyen ve zorlu bir iş olan ahşap döşemecilik sanatının eğitimini almış daha önce. Fakat, “rezil bir hayat” sürmüş ve “kötü insanlarla” (mala conversatione) ilişki kurmuş ve 1478’lerin başında şehirden kovulmuş. Rezilliğinin doğası açıkça belirtilmiyor, ama bu eşcinsellikmiş gibi görünüyor. Başka bir suçlama (sadece bir suçlama, ama kaçınması güç bir suçlama) Paolo’nun kurtarılması gereken kötü insanlar arasında ustası, Leonardo da Vinci’nin de olduğudur. Böylece Jacopo Saltarelli ve Fioravanti di Domenico adlarının yanına Leonardo’nun bir başka erkek arkadaşını da eklemiş oluyoruz. Aynı zamanda, atölyenin geleneğine göre, Leonardo’nun “oğlu” olması da Freud’un ele almaktan hoşlanacağı türden bir ayrıntıdır.
Demek Leonardo’nun küçük atölyesinin üzerinde bir skandal dalgası asılı duruyor. Gece Bekçileri’yle yaşadıklarının üstünden bir yıl geçmişken, bir kez daha eşcinsellik suçlamalarıyla karşı karşıya. Lorenzo de’ Medici belki de ilk skandaldan haberdardır, çünkü annesinin ailesinin bir üyesini de içeriyordu ve Paolo di Leonardo’nun kovulması olayına kesinlikle karışmış bulunmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder